In de NBN EN 1228-3 repetitief werken worden twee methodes voorgesteld om dit risico te evalueren. De eenvoudige manier maakt gebruik van een checklist met volgende items:
• Repetitiviteit
• Kracht
• Herstelperiodes
• Bijkomende factoren
Wanneer het risico volgens deze checklist beoordeeld wordt in de gele of rode zone, is een meer diepgaande analyse nodig. Hiervoor wordt de OCRA methode voorgesteld.
OCRA methode
De OCRA methode begint met een taakanalyse. Voor elke deeltaak of technische handeling worden volgende factoren bekeken (OCRA tabellen):
• Kracht : Ff
• Houding : Pf
• Herhaling : Rf
• Bijkomende factoren : Af
Aantal minuten: t
Deze factoren worden vermenigvuldigd met de referentie van 30 technische handelingen per minuut op dagbasis. Tot slot worden voor de globale taak nog twee factoren geëvalueerd:
• Werkduur : Rc
• Herstelperiodes : Dc
RTA = 30 x Pf x Rf x Af x Ff x t x (Rc x Dc)
Deze berekening leidt tot een maximaal aanbevolen aantal handelingen (RTA). De OCRA index drukt dan de verhouding uit tussen het reële aantal technische handelingen (ATA) en dit aanbevolen maximum. Hoe hoger deze ratio is, hoe hoger het risico op overbelasting.
OCRA-index = ATA / RTA
Voorbeeld
Aan een assemblagelijn neemt de werknemer met zijn rechterhand een stuk dat links van hem wordt aangevoerd via een transportband. Vervolgens neemt hij met zijn linker hand een tweede component die voor hem ligt. De taak duurt vijf seconden het tempo wordt volledig bepaald door de bandsnelheid. Er wordt 8 uur per dag gewerkt met een lunchpauze van één uur. In de voor- en namiddag om 10 en 16 uur is telkens een pauze voorzien van één kwartier. Het repetitieve werk wordt gedurende 435 minuten effectief uitgevoerd.
ATA
Voor het bepalen van het aantal technische handelingen worden linker en rechter arm apart bekeken. Met de rechter hand wordt de eerste component genomen (3s) en gepositioneerd (2s). Dit betekent een frequentie van 24 technische handelingen per minuut of 10440 acties op een volledige shift.
Kracht
Voor het nemen van de component wordt een score 0,5 gegeven op de Borgschaal door de werknemer. Het positioneren geeft score 1, wat het gewogen gemiddelde op 0,7 brengt. Hiermee stemt een krachtfactor van 0,94 overeen (geïnterpoleerde waarde).
Houding
Elke deeltaak wordt geëvalueerd op de aangenomen houdingen. Voor elke houding wordt opgeteld hoeveel % van de tijd ze voorkomt. In dit voorbeeld is de elleboog gedurende 40% van de cyclustijd meer dan 60° gebogen. De pincetgreep echter komt 96% van de tijd voor. Deze zwaarste score is hier bepalend, wat overeenkomt met een houdingsfactor van 0,6.
Herhaling
Vermits de cyclustijd korter is dan 15s en meer dan 50% van de tijd dezelfde houding wordt aangenomen, scoort de frequentiefactor 0,7. Het gebrek aan regelmogelijkheden is een bijkomende psychosociale belasting. Dit geeft factor 0,85.
Duur
De totale werkduur van deze taak bedraagt 435 minuten per dag. De twee pauzes van 15 minuten en het opkuisen gedurende 15 minuten worden afgetrokken van de acht uur werken (480 min). De factor voor werkduur komt zo op 1.
Herstel
Het aantal uren zonder voldoende herstelpauzes komt op 5. De eerste twee uren in de voormiddag tussen 8 en 10 uur worden volledig gewerkt. In de namiddag wordt continu gewerkt van 13 tot 16 uur. Het laatste uur in de voor- en namiddag wordt altijd als voldoende herstel gerekend omdat deze gevolgd worden door een lange rustperiode.
RTA = 30 x Pf x Rf x Af x Ff x t x (Rc x Dc) =
RTA = 30 x 0,6 x 0,7 x 0,85 x 0,94 x 435 x 0,45 x 1 = 1971
OCRA index = ATA/RTA = 10440/1971 = 5,3 (rode zone)
Invloed van preventiemaatregelen:
• Optimaliseren van pauzemoment
• Aanvoer van componenten verbeteren
Pauzes optimaliseren
Door drie pauzes van 10 minuten te voorzien in plaats van twee onderbrekingen van 15 minuten, zal het aantal uren zonder voldoende herstel verminderen. Met een pauze op het einde van het eerste en het begin van het derde uur, zal er in de voormiddag slechts één uur zonder voldoende herstel zijn. In de namiddag met de pauze in het tweede uur, is dit nog voor twee uren het geval. Deze aanpassing betekent dat de factor voor herstel van 0,45 zal wijzigen in 0,7.
RTA = 30 x 0,6 x 0,7 x 0,85 x 0,94 x 435 x 0,7 x 1 = 3066
OCRA index = ATA/RTA = 10440/3066 = 3,4 (gele zone)
Houding verbeteren
Door de band dichter bij de werknemer te laten aankomen en een betere werkwijze te instrueren kan de houding sterk verbeterd worden. De component die links komt aangevoerd via de transportband zou met de linker hand opgenomen moeten worden, de component voor het lichaam met de rechter hand. Zo moet de operator de component maar half zo lang in zijn rechterhand met een pincetgreep vasthouden. Dit brengt de houdingsfactor op 1.
RTA = 30 x 1 x 0,7 x 0,85 x 0,94 x 435 x 0,7 x 1 = 5109
OCRA index = ATA/RTA = 10440/5109 = 2 (groene zone)
Door beide preventiemaatregelen in te voeren kan het risico op overbelasting sterk verminderd worden. De OCRA index vermindert van 5,3 naar 2 voor de rechter hand.