De ISO 11228-2 definieert trekken en duwen als één persoon, die met twee handen, op een gecontroleerde manier een last trekt of duwt. Dit gebeurt vanuit een staande houding (niet zittend) waarbij het hele lichaam wordt ingezet.
Risico inventariseren
Volgende risicofactoren kan men identificeren of participatief bespreken met de medewerkers :
• Kracht : startkracht en volhoudkracht
• Houding : voorover buigen en draaien van de rug, zijwaarts kantelen
• Frequentie en duur
• Afstand
• Object : wielen en onderhoud ervan
• Omgeving : helling, tredes, warmte, koude en trilling
• Individu : leeftijd, geslacht, gezondheid, training en wrijving schoenen
• Organisatie : geen herstelpauzes, afwisseling of regelmogelijkheden
Risico evalueren
Om een risico-evaluatie uit te voeren beschrijft de ISO 11228-2 norm twee verschillende methodes:
• Methode 1 : Combinatie van een checklist en Snook
• Methode 2 : Berekenen van grenswaarden voor spierkracht en skeletale kracht
Methode 1
In een eerste stap verzamelt men informatie over de taak aan de hand van de checklist. Hierin staan de verschillende risicofactoren opgesomd die van toepassing zijn tijdens trekken en duwen van lasten. De volgende stap bestaat uit het meten van de trek- en duwkrachten.
De interpretatie gebeurt aan de hand van de Snook-tabellen zodat de taak aanvaardbare belasting inhoudt voor 90% van de werknemers. In 2021 werden deze wel geüpdatet naar de Liberty Mutual formules. Ze houden rekening met volgende factoren:
• hoogte handgreep
• afstand waarover geduwd/getrokken wordt
• frequentie
• geslacht
• begin en volgehouden duw/trekkrachten
Voorbeeld:
Het keukenpersoneel van een ziekenhuis brengt de maaltijden van kamer naar kamer. Daarbij duwt men een geladen kar één keer per minuut over een afstand van 10 m. Om de kar in beweging te krijgen is een duwkracht van 125 N vereist, al rijdend is dit slechts 30 N. De hoogte van de handgreep bevindt zich op 1m45 van de grond.
Het aantal risicofactoren van de checklist is eerder beperkt. Er zijn geen echte handgrepen voorzien, de vloer is wat glad en de omgevingstemperatuur is hoog. In de Snook tabellen worden richtwaarden voor een afstand van 8 en 15 meter gegeven. De duwkracht die voor 90% van de vrouwen aanvaardbaar is, is 70 N voor de startkracht en 40 N voor de volhoudkracht voor 8m afstand. De gemeten krachten blijven hieronder, waardoor de situatie groen of aanvaardbaar is.
Methode 2
Voor een meer specifieke en gedetailleerde risicoanalyse, dient men vier stappen te doorlopen:
• Stap 1: Grenswaarden spierkracht
• Stap 2: Grenswaarden skeletale kracht
• Stap 3: Maximum toegelaten krachten
• Stap 4: Veiligheidsgrenswaarden
Specifiek aan deze methode is dat ook rekening wordt gehouden met de karakteristieken van de werknemers.
Stap 1: Grenswaarden spierkracht
Fbr = Fb (1 – d – f)
- Fbr : grenswaarde spierkracht
- Fb : basiskracht op basis van werkhoogte, verdeling mannen/vrouwen en leeftijd
- d : afstandsfactor
- f : frequentiefactor
Stap 2: Grenswaarden skeletale kracht
In een tabel kan men op basis van leeftijd en geslacht de limiet voor drukkrachten in de rug bepalen. Na observatie van de gewrichtshoek in de schouder en de richting van de kracht, kan de overeenstemmende grenswaarde voor skeletale kracht afgelezen worden. De nodige tabellen en grafieken kunnen in de norm teruggevonden worden.
Stap 3: Maximum toegelaten krachten
De strengste limiet, spierkracht of skeletale kracht, wordt weerhouden.
Stap 4: Veiligheidslimieten
Trek/duwafstand < 5 meter : begin trek/duwkracht vergelijken met de grenswaarden.
Trek/duwafstand > 5 meter : volgehouden trek/duwkracht vergelijken met limieten.