Wat doet de OCRA index?
OCRA staat voor “Occupational Repetitive Action”. Deze Italiaanse methode is ontwikkeld om het risico op overbelasting aan de bovenste ledematen te kunnen inschatten ten gevolge van het repetitief hanteren van lichte lasten. De OCRA index vormt de basis voor de internationale normen over repetitief werken, ISO 11228-3 en EN 1005-5. Daarnaast bestaat er ook een OCRA checklist als verkorte of eenvoudigere procedure.
Hoe werkt OCRA index?
In de OCRA methode wordt steeds rekening gehouden zes risicofactoren:
- Houding en beweging – Posture – Pf
- Bijkomende factoren – Additional – Af (koude, trilling, geluid, handschoenen,…)
- Herhaling – Repetition – Rf
- Kracht – Force – Ff
- Herstelperiodes – Recovery – Rc
- Werkduur – Duration – Dc
De OCRA index is de verhouding tussen het actuele aantal handelingen per minuut (ATA) en het maximaal aanbevolen aantal (RTA).
De RTA (recommended technical actions) drukt het aantal handelingen per minuut uit dat maximaal wordt aanbevolen. Het uitgangspunt is dat een frequentie van 30 handelingen per minuut een aanvaardbare grens is tijdens een werkdag van 4 tot 8 uur met minstens twee pauzes van 8 à 10 minuten. Naar analogie met de NIOSH methode wordt deze waarde nog verminderd door de zes risicofactoren. Deze hebben een waarde tussen 0 en 1 zoals uit de OCRA tabellen kan afgelezen worden.
| RTA = 30 x Pf x Af x Rf x Ff x (Rc x Dc) |
De OCRA index berekent men door het reële aantal handelingen per minuut (ATA) te delen door het maximaal aanbevolen aantal (RTA). Voor het inschatten van de risicograad gelden volgende grenswaarden:
| OCRA index = ATA / RTA |
De relatie tussen de OCRA index en de prevalentie van mensen met overbelastingsklachten aan de bovenste ledematen werd uitgebreid onderzocht. De grenswaarden van de risicozones zijn zo bepaald dat 95% van de niet-blootgestelde populatie overeenkomt met de groene zone. Voor de rode zone werd de limiet zo gekozen dat 50% van de mensen dubbel zoveel klachten vertonen dan de niet-blootgestelde populatie.
Voorbeeld: ijsjes inpakken
Voorbeeld ijs inpakken: filmpje
Het actuele aantal handelingen (ATA) kan men tellen op het filmpje. Dit duurt 37″ en de medewerker voert 40 technische acties uit. Dat betekent dat er gewerkt wordt aan een tempo van 65 TA/min. Om het aanbevolen aantal handelingen (RTA) te kennen, dienen de risicofactoren berekend te worden.
| Handeling | TA |
| Nemen ijsjes | 23x |
| In doos leggen ijsjes | 9x |
| Herpositioneren in doos | 4x |
| Volle doos nemen | 1x |
| Volle doos positioneren | 1x |
| Nieuwe doos nemen | 1x |
| Nieuwe doos positioneren | 1x |
| 37″ | 40x |
* Houding: 0,6
De beoordeling van de houding dient afzonderlijk voor de linker en rechter hand te gebeuren. Alle gewrichten worden bekeken en gescoord. Om de houdingsfactor te kennen, wordt echter de meest belastende houding tijdens de cyclustijd in rekening genomen. In dit voorbeeld is dat 60% van de tijd werken met een palmgreep.
| Handeling | Schouder | Elleboog | Pols | Hand |
| Nemen ijsjes | x | x | x | x |
| In doos leggen ijsjes | x | x | ||
| Herpositioneren in doos | ||||
| Volle doos nemen | ||||
| Volle doos positioneren | x | x | ||
| Nieuwe doos nemen | x | x | ||
| Nieuwe doos positioneren | x | |||
| 15% | 48% | 41% | 60% |
De rechter schouder is meer dan 80° geheven tijdens het wegzetten van de volle doos met ijs en het nemen van de nieuwe doos. Enkele ijsjes die verderaf liggen (3x), vereisen ook ver reiken met de schouders. Dat maakt dat 15% van de tijd de rechter schouder sterk geheven is.
De ellebogen zijn ongeveer de helft van de tijd (48%) bijna volledig gestrekt tijdens het nemen en in de doos leggen van de ijsjes. De pols staat tijdens het nemen van de ijsjes bijna steeds zijwaarts gebogen (radiale deviatie), goed voor 41% van de tijd.
De meest belastende houding is echter de grijpwijze. Meestal worden de ijsjes opgenomen en weggelegd met een palmgreep (60%) en soms met een krachtgreep (19%). In de OCRA tabellen kan men aflezen dat 60% van de tijd werken met een palmgreep overeenkomt met een houdingsfactor van 0,6.
* Bijkomende factoren: 0,8
Bijkomende factoren kunnen organisatorisch of fysisch van aard zijn. In het geval van ijsjes inpakken is het werk tempogebonden zonder enige regelmogelijkheid. Dat levert een factor van 0,8 op.
Op fysisch vlak is koude (<0°) een bijkomende factoren. Bijna heel de tijd is de werknemer in contact met de koude ijsjes. Dit levert eveneens een factor 0,8 op. Beide factoren wegen dus even zwaar door.
* Herhaling: 0,7
Het inpakken van ijsjes biedt weinig afwisseling zodat bijna heel de cyclustijd dezelfde bewegingen worden uitgevoerd. De repetitiviteit of herhaling ligt dus hoog. Dat dit het werk belastend maakt, mag blijken uit een herhalingsfactor van 0,7.
* Kracht: 0,96
Voor elke deeltaak wordt de kracht gescoord. Dit kan objectief door de spierspanning te meten (EMG) of door subjectief door het de werknemers te vragen (Borg score). Het nemen en wegleggen van ijsjes is heel licht werk (0,5). Enkel het wegzetten van een volle doos vereist een matige kracht (3). Het gewogen gemiddelde van deze krachtscores is 0,63. Deze waarde vindt men niet meteen terug in de OCRA tabellen. Bedoeling is dat de krachtfactor geïnterpoleerd wordt en dan bekomt men 0,96.
* Herstel: 0,6
In de OCRA methode wordt ervan uitgegaan dat elk uur repetitief werk gevolgd wordt door 10 minuten pauze. Wanneer dit niet het geval is, is er onvoldoende herstel. De herstelfactor bekijkt het aantal uren dat er te weinig rust is. In dit voorbeeld hebben de werknemers twee keer een pauze van 10 minuten (na het tweede en vijfde uur) en een middagpauze (na het vierde uur). Dat betekent dat er nog vier uren repetitief werk overblijven dat er geen voldoende herstel was. Dit bepaalt de herstelfactor van 0,6.
* Werkduur: 1
De werkduur heeft betrekking op het repetitieve werk. Op een volledige werkdag van 480 minuten wordt er 20 minuten gepauzeerd (zie hierboven) en 20 minuten niet-repetitief werk gedaan. Dat maakt dat 440 minuten per dag effectief ijsjes worden ingepakt.
| RTA = 30 x 0,6 x 0,7 x 0,8 x 0,96 x (0,6 x 1) = 5,8 |
| OCRA index = 65 / 5,8 = 11,2 |
Er is een sterk verhoogd risico op overbelasting aan de bovenste ledematen wanneer men een hele dag ijsjes moet inpakken. Het aantal medewerkers met klachten dat men mag verwachten zal gemiddeld 26,7% zijn. Dat is meer dan vier keer zoveel dan men kan verwachten bij medewerkers die geen repetitief werk moeten doen. Preventie is dus noodzakelijk.
Maatregelen
Een voor de hand liggende oplossing bij repetitief werk is jobrotatie. Wanneer de werkduur van 440 minuten kan teruggebracht worden tot 220 minuten, zal het risico aanzienlijk dalen. In de formule om RTA te berekenen, verandert de factor werkduur immers van 1 naar 1,5. Het aantal uren zonder voldoende herstel zal ook herleid worden tot 2 uren (factor 0,8). RTA wordt dan 11,6 en de OCRA index 5,6. Toch betekent dit nog steeds een sterk verhoogd risico.
Multi-OCRA
Wanneer meerdere repetitieve taken gecombineerd worden tijdens een shift, dan is de multi-task OCRA van toepassing om het risico op overbelasting te evalueren. Deze staat beschreven in de EN1005-5.
Bij infrequente jobrotatie (minder dan elk 1,5 uur), wordt de samengestelde OCRA index het meest nauwkeurig berekend, volgens de formules van de multi-NIOSH methode. Bij frequente jobrotatie (om het uur), wordt het tijdsgewogen gemiddelde van de OCRA indeces berekend. Daarom is factor “t” toegevoegd, het aantal minuten dat elke taak wordt uitgevoerd.
RTA = som [ 30 x Pf x Rf x Af x Ff x t ] x (Rc x Dc)
Voorbeeld multi-task OCRA:
Wanneer taak 1 een hele dag wordt uitgevoerd, is de OCRA index 5,6 (rode zone). Om het risico op overbelasting in te perken, wordt jobrotatie met een tweede taak voorgesteld. Deze heeft een OCRA index van 1,3 (groene zone). Om de repetitiviteit van deze combinatie op dagbasis (met pauzes) te kunnen beoordelen, dient men het aantal minuten dat elke taak wordt uitgevoerd (t), mee in rekening te nemen.
RTA = som [ 30 x Pf x Rf x Af x Ff x t ] x ( Rc x Dc )
| 30 | Pf | Rf | Af | Ff | t | . | Rc | Dc | RTA | |
| Taak 1 | 30 | 0,6 | 0,7 | 1 | 1 | 200 | 2520 | . | . | . |
| Taak 2 | 30 | 0,7 | 1 | 1 | 1 | 260 | 5460 | . | . | . |
| Som taken | . | . | . | . | . | . | 7980 | 0,6 | 1 | 4788 |
ATA taak 1 = 42 technische acties per minuut x 200 minuten = 8400 acties
ATA taak 2 = 16 technische acties per minuut x 260 minuten = 4160 acties
ATA combinatie = 12560 technische acties per shift
RTA combinatie = 4788 technische acties per shift
OCRA-index : 12560 / 4788 = 2,62 (gele zone)
Door het invoeren van jobrotatie wordt het risico toch aanzienlijk verminderd. Nog beter zou zijn afwisseling te zoeken met meerdere niet-repetitieve taken, zodat het risico op overbelasting kan opgelost worden.
* Repetitief werk:
Risicoanalyse – oplossingen – KIM – HARM – ART – OCRA checklist – OCRA index – ACGIH TLV – Strain Index – DUET