Verkiezingen met de stemcomputer moeten in de eerste plaats juist zijn. Dat houdt in dat stemcomputers begrijpbaar en makkelijk te bedienen moeten zijn. Bij de introductie van huidige stemcomputers in 2012 waren er heel wat ongemakken: enerzijds omwille van de computers zelfs, anderzijds doordat vele stemmers niet gewoon waren om elektronisch te stemmen. Toch hebben de stemcomputers een positieve evolutie doorgemaakt op vlak van ergonomie.
Touchscreen
Een eerste blik op een stemcomputer is vergelijkbaar met een bankautomaat. Daar dient men ook zo’n kaart in te voegen. Dan volgt een overzichtsscherm met de verschillende mogelijkheden: de partijen op een stemcomputer, de transactiemogelijkheden op de bankautomaat. Bij het duwen op een een partij echter gebeurde er vroeger niets, er was een pennetje nodig… Dat had niet iedereen meteen door. De technologie staat niet stil en touchscreens zijn algemeen goed. Omdat mensen hier meer vertrouwd mee zijn, is een touchscreen voor een stemcomputer de goede keuze.
Nieuwe stemcomputers met touchscreen.
Scherm op ooghoogte of gekantelde opstelling
In het verleden stond het scherm verticaal op navelhoogte van de gemiddelde Belg. Daardoor was het voor de meerderheid niet duidelijk leesbaar of men voor de Kamer of voor de Senaat aan het stemmen was. In 2014 werd het nog ingewikkelder, er kwamen immers de Vlaamse en Europese verkiezingen bij. Die verschillen moeten zichtbaar en onderscheidbaar zijn. De nieuwe stemcomputers zijn in hoogte regelbaar door het scherm te kantelen. Nieuwe flatscreens zijn veel minder gevoelig aan reflectie zodat de leesbaarheid goed blijft.
Kleurengebruik
Het huidige stemprogramma heeft een witte achtergrond met zwarte tekst. Goed leesbaar, maar kleuren bieden ook mogelijkheden. Bij de papieren stembrieven zijn die voor de Senaat “roze”, die voor de Kamer “wit”. De partijen hebben allen een naam, maar ook een kleur. Kleurgebruik of extra coderen leidt tot een betere begrijpbaarheid. Het zou sneller opvallen dat men voor de Kamer aan het stemmen is of dat men overgaat naar bvb. de lijst van de Senaat.
Opvallend is ook dat het bolletje dat men kleurt “grijs” wordt. Stemmen op papier gebeurt echter met de bekende en typische “rode” potlood. Dan valt het ook veel beter op dat men gestemd heeft, de terugkoppeling van je keuze is duidelijker.
Alle mogelijkheden zichtbaar maken
Met een stemcomputer kan men blanco stemmen. Dat is immers één van de mogelijkheden bij het overzicht van de partijen. Ongeldig stemmen is niet meer mogelijk. Men duwt op één partij en kan alleen op die lijst kiezen. Op de overzichtslijst echter, staat er enkel een bolletje aan de partij. Dit is niet voor iedereen logisch. Beter is om het beeld van de papieren stembrieven te kopiëren op het scherm en alle namen een bolletje te geven. Standaardisatie is altijd duidelijker.
Achterliggende gedachte van het stemprogramma is dat bij een voorkeursstem de lijststem er niet meer toe doet. Dat is echter niet het probleem van de kiezer, maar wel van de software. Geef alle mogelijkheden op de gekende manier. Nu lijkt de partij de enige mogelijkheid.
Feedback geven
Vergissen is menselijk, dus moet dat ook mogelijk zijn bij de stemcomputer. Enerzijds moet de kiezer steeds bevestiging krijgen van zijn keuze, anderzijds moet men deze steeds kunnen ongedaan maken. Vroeger was de enige feedback die de kiezer kreeg het bolletje dat zwart kleurt. Met de nieuwe stemcomputers kleurt ook het hele vakje grijs. Dat zet de keuze meer in de verf. Een foute keuze of vergissing wordt zo sneller opgemerkt.
Het annuleren of terugkeren is steeds mogelijk. Met een goed zicht op het scherm kan men onderaan de keuzemogelijkheden zien: annuleren of bevestigen. Dat is eenvoudig en een hele stap vooruit tegenover het vroegere “druk hier om uw stem teniet te doen”. Met een rode en groene kleur zou annuleren en bevestigen nog duidelijker zijn.
Na de stemkeuze moet de stemcomputer ook terugkoppeling geven dat het uitbrengen van de stem gelukt is. Dit gebeurt doordat de kiezer zijn stem op het einde nog eens moet bevestigen vooraleer over te gaan naar de volgende stemlijst. Op het einde worden de keuzes ook uitgeprint op een papiertje. Dat dient als laatste controle. Vroeger gebeurden alle overgangen automatisch en moest men maar veronderstellen dat alles goed was gelopen.
De niet-gemiddelde stemmer
De diepte van een standaard stemhokje is heel krap. De rolstoeltoegankelijke stemhokjes zijn niet alleen lager, maar ook dieper. Voor wie een kinderwagen bij zich heeft, is dat ook gemakkelijker. Onder de tafel waarop de computer staat, is er voldoende been- en voetruimte, zodat men dicht kan aanschuiven.
Voor mensen die niet zo goed zien, is het zwart-wit contrast goed. De partijen staan ook heel groot weergegeven, maar de namen van de individuele politici zal niet voor iedereen even makkelijk leesbaar zijn.
Een regel bij nieuwe software is dat de tekengrootte regelbaar met zijn. Standaard grotere schermen bieden hier ook meer mogelijkheden. Een flatscreen heeft als voordeel dat het beeld steeds stabieler is.
Mensen met een minder gehoor hebben geen probleem om te stemmen. Geluid is een vaak gebruikt middel om feedback te geven, zoals bijvoorbeeld bij een bankautomaat. Door de nabijheid van de stemcomputers is het in dit geval geen geschikte optie om elke keuze te bevestigen met een geluidssignaal. Slechthorenden missen zo dus geen enkele informatie.
Kaart achteraf
Wanneer men een partij of politicus heeft gekozen en bevestigd, dan zit het stemmen erop. De keuzes worden uitgeprint op een papiertje en dat dient omgevouwen in een koffer gestoken te worden. Een bijzitter geeft vooraf deze instructie. Sommige mensen veronderstellen dat de kaart de stem registreert en wachten niet op de outprint. De kaart zelf wordt ook terug in een bak verzameld. De richting maakt daarbij niet zoveel uit.
Dat was vroeger wel anders. De kaart moest men in een centrale computer steken. Doordat op de tekening de pijl naar de stemmer was gericht, draaiden veel mensen de kaart met de pijl naar zich toe. De figuur wil echter duidelijk maken dat de pijl weg van het lichaam moet zijn, maar dat wordt niet door iedereen zo begrepen. Dergelijke “fouten” kan men vermijden door op voorhand een gebruiksonderzoeken te doen. Bij de nieuwe stemcomputers zijn er 85000 testen geweest.
* Cognitieve ergonomie:
principes – usability testing – ppt presentatie – GSM achter stuur – zelfrijdende auto – senioren GSM – stemcomputer – verpakking – fietsbord – derde remlicht – redundant coderen – treinongeluk – rood sein