De zelfrijdende auto is reeds een realiteit. In Göteborg rijden 100 “self-driving cars” van Volvo rond om deze in praktijk te testen en zo het ontwerp bij te sturen. Een heel participatieve benadering waarbij de ergonoom zich dient te richten op de oplossingen voor problemen die zich stellen en niet zozeer zelf problemen moet voorspellen. Centrale vraagstuk is steeds wie wat het beste kan: de mens of de machine?
Zelfrijdende auto reageert sneller
Doelstelling van Volvo is om in 2020 minder verkeersongevallen te hebben met geen ernstige gewonden of doden meer. Uitgangspunt is dus absoluut veiligheid. Autorijden gebeurt grotendeels op automatische piloot tot er iets gebeurt. De vereiste visuele waakzaamheid is doorgaans laag, zeker aan lage snelheid. Daardoor is nog visuele aandacht over en nemen mensen er vaak een tweede taak bij: lezen, smartphone, laptop,… Op automatische piloot is dat misschien geen probleem, maar als er iets gebeurt, reageert men veel te traag. Dat kan de machine of auto beter en sneller. De zelfrijdende auto is daarom uitgerust met laser en camera’s die het beeld 360° rondom de auto en in de verte monitoren. Zo is de auto in staat om reactief snel in te grijpen bij een veranderende situatie. Het licht springt op rood, de voorligger remt plots, de zelfrijdende auto kan sneller reageren dan de mens. Ook proactief is de auto in staat situaties in te schatten en voor te sorteren of uit te wijken naar een ander rijvak.
Mens reageert beter bij onvoorspelbare omstandigheden
Bij constante omstandigheden van het weer en wegdek, reageert de auto beter en sneller. Laat deze taak dus voor de auto en de bestuurder kan rustig zijn krant lezen, op de computer werken, een win-win… Deze situatie is veiliger en levert tijdswinst op. Op termijn zal de zelfrijdende auto invloed hebben op het milieu (energiezuiniger), verkeersflow (minder files) en de infrastructuur van de wegen (een goede staat is immers een voorwaarde). Wanneer de omstandigheden echter niet ideaal of constant zijn zoals bij regen/sneeuw of een wegdek met putten, dan is de mens echter beter. Reageren op onvoorspelbare of variabele situaties is immers een sterkte van de mens. De zelfrijdende auto geeft dan aan dat het aan de mens is om de manuele controle over te nemen. Doet deze dat niet, dan zal de wagen zichzelf geleidelijk tot stilstand brengen.
Learning by doing, problemen oplossen die zich stellen
Uitgangspunt van het ontwerpproces is “design by doing”. Men leert van de fouten in de realiteit gebeuren. Voorbeeld is de cruise controle. Bij analyse van ongevallen bleek dat de bestuurder vaak wegkijkt op het moment dat de veiligheidszone met de voorligger te klein wordt. De mens zal dan steeds te laat reageren. Dit heeft de aanzet gegeven tot een “adapted cruise control” die zelf de veiligheidszone detecteert en meteen de snelheid aanpast. Dit gebeurt bovendien veel sneller waardoor ongevallen vermeden kunnen worden. Vraag is echter hoe dit veiligheidsvoordeel moet of kan gekwantificeerd worden? De technologie van zelfrijdende auto’s kan mogelijks zelf de oorzaak zijn van ongevallen. Dit zal als eerste de media halen, maar toch mag dit geen afremmende factor zijn. Door een oplossingsgerichte aanpak moet men tijdens het gebruiksonderzoek de mogelijke fouten zoveel mogelijk verminderen.
Usability als succesfactor
De zelfrijdende auto zal er ineens zijn. De vooruitgang verloopt immers niet stapsgewijs. Op zich zijn er vijf levels van automatisch rijden, maar de consument heeft geen boodschap aan hybride tussenversies. De bestuurder zal uiteindelijk twee stappen kennen: wat hij zelf moet doen (active driving) en wat de auto doet (self driving). Op vlak van cognitieve ergonomie zal het wel nog een aandachtspunt zijn hoe men de bestuurder voldoende vertrouwen kan geven in de automatische auto. De manier waarop het systeem communiceert met de gebruiker zal cruciaal zijn. De ergonoom zal deze oplossingen moeten aanreiken.
Besluit
De zelf-rijdende auto heeft grote voordelen. Doelstelling daarbij is het aantal ongevallen tot nul te herleiden. Toch blijft de mens nog steeds een rol spelen in het systeem, namelijk bij ongunstige omstandigheden. Het succes zal mede afhangen van de oplossingen die ergonomie of human factors aanreiken.
Bron: Victor Trent, keynote speaker IEA congres 2015
* Cognitieve ergonomie:
principes – usability testing – ppt presentatie – GSM achter stuur – zelfrijdende auto – senioren GSM – stemcomputer – verpakking – fietsbord – derde remlicht – redundant coderen – treinongeluk – rood sein