Zitten is het nieuwe roken. Veel zitten is immers gerelateerd aan een mindere gezondheid en vroegtijdig overlijden. De vergelijking met roken gaat niet helemaal op, maar de slogan heeft wel het thema van sedentair gedrag op de agenda geplaatst. Zitten is eerder als zonnen, doe het bewust en met mate.
Zitten is het nieuwe roken…
In een Canadees gezondheidsonderzoek werden 17000 mensen gevolgd over een periode van 12 jaar. De deelnemers vullen een vragenlijst over hun levensstijl in en dan kijkt men naar wie vroegtijdig overlijdt. Het langdurig zitten was daarbij gerelateerd aan alle doodsoorzaken en heel specifiek met cardiovasculaire aandoeningen. De duur van het zitten vertoonde een onafhankelijk verband met het sterftecijfer, los van fysieke activiteit en BMI. De relatie was zelfs sterker dan die van kanker met overlijden.
In 2012 bracht men de resultaten van verschillende studies samen in een meta-analyse. De groep mensen die minder dan 3 uur per dag zitten leeft dan gemiddeld 2 jaar langer dan de groep die meer uren per dag zit. Wie minder dan 2 uur per dag TV kijkt leeft zo gemiddeld 1,38 jaar langer dan wie meer TV kijkt. Veel zitten is dus gerelateerd aan minder lang leven. De cijfers waren zelfs vergelijkbaar voor roken. Mannen die niet roken leven gemiddeld 2,5 jaar langer, voor vrouwen is dat 1,8 jaar. Die cijfers over de levensverwachting bij veel zitten en roken liggen dus in elkaars buurt. Op die manier zorgde deze studie het begin van de slogan “zitten is dodelijk”.
Later zijn de resultaten wat genuanceerd. Mensen die roken bewegen waarschijnlijk ook minder en zitten meer. Roken is ook schadelijk vanaf de eerste sigaret terwijl een beetje zitten geen kwaad kan. Toch heeft de slogan “zitten is het nieuwe roken” het sedentair gedrag hoog op de agenda geplaatst. Veel zitten is niet gezond en daar moet men iets aan doen.
Minder zitten is niet gelijk aan meer fysiek actief zijn
Voor de oplossing moet men een onderscheid maken tussen inspanningsfysiologie (meer fysiek actief zijn) en “inactiviteitsfysiologie” (minder zitten). Bij veel zitten gaat ons lichaam in stand-by modus. Hoe meer mensen TV kijken, hoe breder hun heupomtrek, en hoe hoger hun bloeddruk en bloedsuikerspiegel. Specifiek voor vrouwen was er nog een verband met cholesterol. Deze parameters duiden op een “metabool syndroom”, ons metabolisme valt stil. Veel zitten is nefast voor de gezondheid.
Minder zitten en meer bewegen zijn er daarom op gericht om ons metabolisme actief te houden. Dat is niet hetzelfde als meer fysiek actief zijn. Dat zijn twee aparte strategieën. Ook bij mensen die de beweegnorm halen, is er nog steeds een verband tussen veel zitten en vroegtijdig overlijden. De verklaring is dat 150 minuten matig intensief bewegen per week te maken heeft met inspanningsfysiologie. Bij het zitten speelt een ander mechanisme. Wil men een effectieve interventie bekomen, dan dient men vooral de inactiviteit te doorbreken.
Minder zitten, vaker staan en meer bewegen
Om het vele zitten te doorbreken worden drie strategieën aangehaald: gedragsverandering, culturele verandering en institutionele verandering.
Gedrag
Gedragsverandering is niet evident. Een zitnorm op zich, wordt daarom niet gezien als een oplossing. Mensen houden zich er toch niet aan. Voor een duurzame gedragsverandering is meer nodig. Daarin zijn ook vijf fasen te onderscheiden:
- Ik weet dat veel zitten ongezond is
- Ik weet dat ik veel zit
- Ik weet wat ik eraan kan doen
- Ik kan er iets aan doen, maar…
- Ik weet dat ik veel zit, ik weet wat ik kan doen en ik doe het
Een zitnorm kan helpen om het bewustzijn te creëren dat veel zitten ongezond is. Toch is dit slechts een eerste stap in gedragsverandering. Daarnaast moet de zitter zich bewust zijn dat hij zelf veel zit en moet hij de mogelijke oplossingen kennen. Om deze dan ook effectief toe te passen, is ook een cultuurverandering nodig.
Cultuur
Oplossing van minder zitten en meer bewegen kijken naar licht fysieke activiteiten zijn zoals houdingsveranderingen, zit-statafels, naar printer wandelen, staand telefoneren,… Het invoeren van micropauzes heeft aangetoond een positief effect te hebben op het aantal overbelastingsklachten en de productiviteit. Dat vergt echter een culturele verandering. Afwisselend staand werken, wandelend vergaderen, rechtstaan tijdens een meeting, telkens de trap nemen,… is niet evident als je de enige bent. Minder zitten zou een deel moeten worden van de cultuur, zodat het als normaal wordt beschouwd. Met het argument van langer leven, zal men waarschijnlijk weinig succes boeken. Beter haalt men aan dat zit-statafels de productiviteit ten goede komt en een meer dynamisch gedrag uitlokt. Dat werkt meer overtuigend.
Institutioneel
Institutionele veranderingen zouden bijvoorbeeld sectorakkoorden zijn, zoals men in Zweden heeft afgesproken dat in call-centers zit-statafels de standaard moeten zijn. De arbeidsinspectie zou zo ook een aantal verplichtingen kunnen opleggen zoals de aanwezigheid van zit-sta werkplekken of dynamisch meubilair… Daarmee wordt niet meteen een loopband of bureaufiets bedoeld. Deze werken nadelig voor het typen en muizen. Ook de kantoorinrichting kan bijdragen tot meer bewegen.
* Lang zitten
Lang zitten – zitten is het nieuwe roken – zitten is dodelijk – minder zitten en meer bewegen – meten van zitgedrag – bewegen beschermt – minder zitten op het werk – veelzijdige aanpak – zittend of staand werken
* Actieve kantoorinrichting
Zit-sta tafel – walkdesk – gezonde gebouwen – dynamisch kantoor