Wat is RSI?
RSI of repetitive strain injury is een verzamelnaam voor pijnklachten aan de bovenste ledematen ten gevolge van overbelasting. De oorzaken van RSI kunnen zijn:
- herhaalde kleine handbewegingen
- langdurige statische houdingen van de armen
Typische beroepen waar RSI meer voorkomt dan gemiddeld zijn kappers, muzikanten, beeldschermwerkers, bandwerkers,…. Bij de sectoren zijn dan weer de gezondheidszorg, de bouw en de industrie de koplopers.
Symptomen RSI
RSI is een typische aandoening van overbelasting en doorloopt verschillende fasen.
Fase 1. De medewerker ervaart een lichte pijn, tintelingen of vermoeidheid tijdens het uitvoeren van herhaalde bewegingen of langdurig statische houdingen op het werk. Dat kan eveneens tijdens huishoudelijke taken zoals naaien of een hobby zoals piano spelen. Wanneer men rust, gaat de pijn weer weg.
Fase 2. Wanneer men geen rust neemt, bouwen de klachten verder op. De medewerker ervaart pijn, stijfheid, tintelingen, een voos gevoel, vermoeidheid, die ook na het werk blijven voortduren. Dat is het alarmsignaal om dringend in te grijpen: afwisseling in het werk brengen, rustpauzes inlassen, ergonomie werkplek bekijken, spierversterkende oefeningen, enz…
Fase 3. In deze fase is de pijn chronisch geworden. De klachten nemen dan toe naarmate men langer werkt. De medewerker ervaart bijna constant pijn, zowel overdag als ’s nachts. Dit kan ook gepaard gaan met krachtverlies en verlies van gevoel. Het duurt een langere tijd om hiervan te herstellen, vaak met werkongeschiktheid als gevolg.
Diagnose
De term “RSI” is in België minder bekend en zal ook niet als medische diagnose gebruikt worden. Daarvoor zijn twee redenen: de klachten zijn vaak a-specifiek en de oorzaak is multifactorieel.
RSI zijn vaak a-specifieke klachten aan arm, nek, schouder, elleboog, handen of pols. Dit wil zeggen dat de aandoeningen niet objectief aantoonbaar zijn. Een kleiner aantal gevallen kan wel aangetoond worden: tendinitopathie schouders en pols (peesaandoening), tenosynovitis de Quervain (ontsteking peesschede duim), Carpal Tunnel Syndroom (druk op mediaanzenuw in pols),…
De oorzaak van repetitive strain injury is ook veelal multifactorieel. Het is immers te wijten aan een combinatie van verschillende risicofactoren: op het werk, in de vrije tijd, persoonsgebonden en psychosociaal. Vermits er niet één oorzaak is, zal er ook niet één oplossing of behandeling voor bestaan. Dat maakt dat alles moeilijker “evidence based” is.
Mechanisme van RSI
RSI of werkgerelateerde pijn aan de bovenste ledematen heeft vaak te maken met spieren. Om de pijn te verklaren bestaan er vier hypothesen:
- De Cinderella hypothese vertrekt van de vaststelling dat een spier steeds eerst de kleine spiervezels aanspant om een kracht op te bouwen. Deze zullen ook pas als laatste terug ontspannen. Hierdoor kunnen deze kleine spiervezels overbelast raken, met degeneratieve veranderingen en pijn als gevolg.
- Accumulatie van Calcium is een andere hypothese. Doordat een spier zich langdurig aanspant zal steeds Ca vrijgezet worden. Deze opeenstapeling kan dan leiden tot een structurele beschadiging van de spiervezel.
- Een verminderde doorbloeding van de spieren is gebaseerd op het feit dat een spier die zich opspant zijn eigen bloedvaatjes dichtknijpt. Hierdoor vermindert de doorbloeding en stapelen afvalstoffen zich op. Deze kunnen uiteindelijk leiden tot spierschade en pijn.
- Trigger points zijn dan weer hypergevoelige zones of knobbeltjes op kleine spiervezels. Bij een blijvende spiercontractie vermindert lokaal de doorbloeding. Druk op de sensorische zenuwen geeft de pijn.
Een combinatie van de verschillende hypotheses is het meest waarschijnlijk. Aangehouden spieractiviteit aan een lage intensiteit zorgt voor een selectieve en aangehouden activatie van de trage spiervezels (type I vezels). Hierdoor ontstaat een druk in de spieren die de doorbloeding vermindert. Dit kan dan weer leiden tot een opstapeling van Calcium en andere spierweefselschade.
RSI als beroepsziekte?
Vanaf 2012 zijn specifieke RSI klachten, tendinopathieën aan de bovenste ledematen, opgenomen binnen het lijstsysteem van beroepsziekten in België (Fedris). Als evaluatiemethode wordt de OCRA checklist gehanteerd. Deze risicoanalysetool beoordeelt de frequentie, kracht, herstel, houding, bijkomende factoren en werkduur. Het eindresultaat is een OCRA checklist score. Een score van 14,1 wordt als grens gebruikt om te bepalen of de klachten werkgerelateerd zijn of niet. Hiervoor werden de dossiers van het open systeem in de afgelopen jaren opnieuw geanalyseerd met de OCRA checklist. De criteria die me hanteert voor een erkenning als beroepsziekte zijn:
Schouders: Rotator Cuff tendinopathie
- OCRA checklist score >14
- Houdingsscore schouders >4 punten (25% werktijd op/boven schouderhoogte)
- Minimum twee weken (10 werkdagen) blootstelling vereist
- Typische beroepen: stukadoor, schilder, ruitenwasser, houthakker, mecanicien,…
Elleboog: Epicondylitis lateralis (tenniselleboog)
- OCRA checklist score >14
- Klachten treden op tijdens of onmiddelijk na de blootstelling
- Typische beroepen: ijzervlechter, arbeider lopende band, cassière, inpakker,…
Duim: Tenosynovitis de Quervain
- OCRA checklist score >14
- Actieve abductie van de duim of radiale deviatie van de pols tegen weerstand, gedurende minstens 1/3de van de werktijd.
- Minimum twee weken (10 werkdagen) blootstelling vereist
- Typische beroepen: vleessnijder, uitbeender, stikster, metselaar, voeger,…
Springvinger / springduim
- Krachtige, repeterende beweging van de duim en vingers (grijpbewegingen)
- Meerdere malen per dag, tijdens of onmiddellijk na de blootstelling
- Typische beroepen: scharen, snoeischaren
Het carpal tunnel syndroom en been- en gewrichtsaandoeningen van de bovenste ledematen veroorzaakt door mechanische trillingen waren reeds opgenomen in de lijst van beroepsziekten. Daarnaast bestaat er steeds een open systeem. De werknemer dient dan wel zelf een rechtstreeks en oorzakelijk verband met het werk aan te tonen.
Begrippen: ergonomie – ergonoom – ergonomisch – opleidingen – ergonomievereniging – human factors – universal design – design for all – RSI – MSA – Goldilock – Fatigue Failure Theory – WELL standard– fysieke activiteitsparadox