Maximum 10% van je lichaamsgewicht
Het gewicht van de boekentas bedraagt best niet meer dan 10% van het lichaamsgewicht. Dit is eenvoudig te controleren. Je laat je kind eerst met en daarna zonder boekentas op een weegschaal staan. Het verschil geeft het gewicht van de boekentas. Een bovengrens van 10% het lichaamsgewicht is een goede praktijkrichtlijn [1]. Helaas is de praktijk vaak anders. De opkomst van de laptop maakt de boekentas alleen maar zwaarder…
Hoe zwaar zijn de boekentassen?
Het gemiddelde gewicht van boekentassen bij middelbare scholieren varieert in praktijk tussen 10 en 20% van het lichaamsgewicht. In Italië was dit zelfs 22% en één derde droeg minstens één maal per week een boekentas van meer dan 30% hun lichaamsgewicht [2]. Vlaanderen behoort met een gemiddeld gewicht van 15.2% in het eerste middelbaar tot de middenmoot. Meer dan 80% echter van deze scholieren draagt een boekentas die zwaarder is dan de vooropgestelde grens van 10% [3].
| Land | Gemiddeld gewicht |
| Italië | 22% |
| Hong Kong | 20% |
| Frankrijk | 19.2% |
| USA | 17% |
| Vlaanderen | 15.2% |
| Nieuw-Zeeland | 10.3 – 13.2% |
| Groot-Brittannië | 10% |
De zwaarste boekentassen vindt men bij de scholieren in het eerste en tweede middelbaar. Daarna worden de boekentassen niet lichter, maar de scholieren wel zwaarder. Hierdoor neemt het gewicht relatief gezien af. De stijgende trend van zware boekentassen wordt echter reeds ingezet op het einde van het lager onderwijs.
Met “boekentas” wordt eigenlijk een rugzak bedoeld. Meer dan 90% van de middelbare scholieren dragen een rugzak. De boekentas die in één hand gedragen wordt, is grotendeels verdwenen. Een beperkt deel van de leerlingen kiest voor een schoudertas [7]. Een rugzak die over beide schouders gedragen wordt, is ergonomisch de beste manier.
Gewicht boekentas en invloed op de rug
In de onderzoeken die verschillende gewichten van rugzakken met elkaar vergelijken, blijkt dat een gewicht van 10% het lichaamsgewicht een goede praktijkrichtlijn is. Wanneer een rugzak zwaarder is, zal de houding van de romp en hoofd afwijken. Kinderen buigen de rug naar voor. Ook het natuurlijke stappatroon, de ademhaling en de hartslag veranderen, terwijl deze parameters bij 10% van het lichaamsgewicht normaal blijven.
Of de zware boekentassen de oorzaak zijn van rugpijn is minder evident. Tijdens de groeispurt neemt het aantal rugklachten bij jongeren sterk toe. De scholieren die last hebben aan de lage rug blijken juist diegenen te zijn die zwaardere rugzakken dragen. Het gewicht van een zware rugzak (>20% LG) houdt verband met een voorgeschiedenis van rugpijn en dit effect is groter bij scholieren die te voet naar school gaan (duur van het dragen) en die hun boekentas in één hand dragen (draagwijze). Kinderen die hun rugzak langer dragen doorheen de dag zeggen ook meer rugpijn te hebben.
Niet alle onderzoeken vinden een verband tussen het gewicht van de boekentas en lage rugklachten. Rugpijn is immers vaak het gevolg van een combinatie van oorzaken. Daarom is aandacht op jonge leeftijd nodig. Wie reeds tijdens de jeugdjaren slijtage aan rug heeft, blijkt 25 jaar later op volwassen leeftijd meer kans te hebben op rugpijn. Kortom, hoe lichter de boekentas is, hoe lager de belasting op de rug is.
Hoe gewicht boekentassen verminderen?
1. Boekentas maken
De laatste jaren van het lager onderwijs is een goede leeftijd om kinderen de principes van een rugvriendelijke levensstijl bij te brengen. Ouders spelen hierin een rol. Samen de boekentas maken hoort daarbij. Scholieren nemen vaak materiaal mee dat ze niet nodig hebben. Ook leerkrachten kunnen duidelijk maken wat mee te nemen en wat niet.
2. Kluisjes voorzien
Kluisjes op school maken het mogelijk om materiaal op school te laten. Zo moet dit gewicht, bijvoorbeeld het turnmateriaal, niet onnodig elke keer van en naar school gedragen te worden. Ook atlassen of zware boeken kunnen daar hun vaste plaats vinden.
3. Lichtere boeken
Scholen en uitgevers hebben de taak om de boeken zo licht mogelijk te houden. Daarop zijn al systemen van losbladige systemen gekomen, waarbij de leerling enkel de nodige hoofdstukken meeneemt. Atlassen blijven groot en zwaar, maar één exemplaar per twee of drie studenten is vaak voldoende. Extra exemplaren in de klas vermijden ook het transport van zware boeken of naslagwerken.
4. Drank op school kopen
Flesjes water of frisdrank doen flink hun duit in het zakje wat gewicht betreft. Door een waterfonteintje op school te voorzien, hoeven de leerlingen zelf geen drank mee te brengen. Dat spaart alweer een halve kg.
5. Sensibilisering
Los van het gewicht, spelen ook nog andere rugbelastende factoren mee. Een rugzak is de meest efficiënte draagwijze onder de commerciële boekentassen. Belangrijk is wel dat beide schouderriempjes gebruikt worden omdat de last dan symmetrisch over de rug is verdeeld. Bij het maken van de rugzak is het aangewezen de zwaarste voorwerpen dicht tegen de rug te steken. De hefboom van de boekentas op de rug blijft zo klein. Een rugvriendelijke levensstijl omvat echter ook een goede fysieke conditie, gezonde voedingsgewoonten en een rechte til- en zithouding.
* Zware boekentas:
Gewicht boekentas – Hoe gewicht verminderen – Ergonomische criteria rugzak – Draagwijze boekentas
* Ergonomie op school:
Ergonomie op school – schoolmeubilair – statafels – PC in de klas – tablet in de klas