De ergonomen van de zorginstellingen hebben een consensus bereikt over basisprincipes om de fysieke belasting in de zorg te beheersen. Met de slagzin “gezonde medewerker, gezonde zorg” zet de praktijkrichtlijn verplaatsen van personen in op de gezondheid van zowel zorgverlener als zorgvrager.
Praktijkrichtlijn “Verplaatsen van personen” (.pdf)
1. Mobiliteitsklassen
Bij het verplaatsen van personen wordt steeds uitgegaan van de resterende functionele capaciteiten van de zorgvrager. Deze kunnen namelijk ingedeeld worden in vijf mobiliteitsklassen in functie van wat ze nog kunnen.
- A: Volledig actief
- B: Actief met hulpmiddel of instructie
- C: Beperkt matig actief, heeft hulp nodig, heeft zitbalans en stafunctie
- D: Half passief, heeft hulp nodig. Zitbalans, maar geen stafunctie meer
- E: Volledig passief. Geen kracht in armen of benen.
2. Glijzeil
Wanneer zorgvragers hulp nodig hebben bij horizontale verplaatsingen in bed, dan is steeds een glijzeil nodig. Een glijzeil heeft een grote invloed op de trekkrachten die de zorgverlener moet uitoefenen bij een transfer in bed. In combinatie met een trage uitvoering is de vereiste kracht immers gemiddeld 60% lager. Een groot glijzeil of een dubbele laag geniet daarbij de voorkeur volgens de praktijkrichtlijn verplaatsen van personen.
3. Tilliften
Extra hulp bij verplaatsingen van bed naar zit en omgekeerd, kan door een tillift. Een actieve tillift stimuleert en onderhoudt dan de resterende beenkracht van de zorgvrager. Wanneer de zorgvrager echter niet meer kan staan, is een passieve tillift of plafondlift nodig om de passieve zorgvrager op te tillen.
Een plafondlift biedt zowel comfort aan zorgverlener als zorgvrager. Vergeleken met een passieve tillift is een plafondlift sneller en minder belastend. Op drie jaar tijd is deze investering terugverdiend.
4. Hoog-laag voorziening
Een elektrisch hoog-laag bed dient standaard te zijn om statische houdingen met gebogen rug of opgetrokken schouders te vermijden. Een verstelbare omgeving zoals hoog-laag bad, badlift, douchestoel, zitmeubel,… zijn eveneens nodig om de randtaken met een rechte rug te kunnen uitvoeren.
Een elektrisch in hoogte verstelbaar bed beschikt daarbij over volgende standaardeigenschappen:
- Voldoende laag voor zittende transfer
- Richtingswiel dat kan geblokkeerd worden
- Grote wielen met remsysteem
- Vrije opening van 15cm hoog onder bed
- Semi-Fowler houding mogelijk
- Trendelenburg en anti-Trendelenburg
- Verstelbare bedsponden
- Eenvoudig voor opzetstukken
- Wegklapbare voetuiteinden
5. Vlaamse Tilthermometer
Deze principes rond het verplaatsen van personen, worden afgetoetst met de Vlaamse Tilthermometer. In functie van de mobiliteit van de zorgvrager, wordt daarbij gekeken per transfer of het vereiste hulpmiddel gebruikt wordt.
De risicoanalyse gebeurt op afdelingsniveau. Men lijst dan alle zorgvragers op en duidt de mobiliteitsklasse aan. In het Excel bestand verschijnen dan automatisch de vereiste hulpmiddelen. Per zorgvrager vinkt men vervolgens af of deze aanwezig zijn of niet. Zo krijgt men snel een overzicht van de zorgzwaarte op een afdeling, naast een overzicht van welke hulpmiddelen nog nodig zijn.