Hulpmiddelen in de zorg bieden een oplossing om de belasting op de rug binnen de aanvaardbare grenzen te houden tijdens het verplaatsen van personen. Manuele transfers van patiënten zijn immers belastende taken voor het verzorgend personeel. Ze gaan gepaard met tillen en trekken in ongunstige werkhoudingen. Daarvoor zijn verschillende hulpmiddelen bedacht:
- Tilliften
- Elektrisch verstelbaar bed
- Verstelbare douchestoel
- Glijzeilen
- Steunkousslide
Tilliften
Het gebruik van tilliften heeft een duidelijk effect op de rugbelasting. Het aantal keren dat men meer dan 23 kg manueel moet tillen, lag 86% lager dan wanneer er geen tilliften zijn. Over het algemeen kan gesteld worden dat de uitgeoefende krachten met 2/3 afnemen bij tilliften.
Toch duurt de verplaatsing van patiënten ook langer bij een lift. Dit is een belangrijke reden, samen met de onderbezetting, om de tillift niet te gebruiken. Een goede verhouding verpleegkundige/patiënt heeft uiteraard ook zijn effect. Het aantal ongunstige houdingen van de rug neemt af met 33% wanneer er voldoende personeel is.
Elektrisch verstelbaar bed en verstelbare douchestoel
Werken met een hoog-laag bed laat een betere houding van de rug toe. De tijdsduur dat de rug meer dan 30° gebogen of gedraaid wordt, neemt drastisch af (38%). Een elektrisch verstelbaar bed was ook het meest gebruikte hulpmiddel in dit onderzoek bij Nederlandse rusthuizen. In 85% van de gevallen waar een aangepaste werkhoogte van het bed nodig was, gebruikten de verpleegkundigen ook effectief het verstelbare bed.
Een verstelbare douchestoel is handig bij persoonlijke verzorging. Toch werd deze slechts in 50% van de gevallen gebruikt, waar hij eigenlijk nodig was om de belasting aanvaardbaar te krijgen. Reden hiervoor was dat er dikwijls te weinig plaats is om te manoeuvreren.
Glijzeil en steunkousslide
Het glijzeil werd in dit onderzoek onvoldoende gebruikt. Slechts in 14% van de gevallen waar de trekkrachten zonder hulpmiddel heel hoog waren, werd een glijzeil gebruikt. Redenen hiervoor waren te weinig kennis, onvoldoende glijzeilen beschikbaar en tijdsgebrek. Toch gebeuren verplaatsingen juist sneller met een glijzeil. Het was het enige hulpmiddel waarbij de verplaatsingen niet langer duurden dan zonder.
Een slide om steunkousen aan en uit te doen, zou eigenlijk altijd gebruikt moeten worden. De benodigde kracht om een steunkous aan te krijgen, bedraagt normaal tussen 10 en 23 kg zonder hulpmiddel. Met een slide vermindert in 98% van de gevallen de uitgeoefende kracht tot minder dan 10 kg. Een rubberen handschoen wordt vaak aangedaan om een betere grip te hebben.
Minder klachten?
De ergonomische hulpmiddelen zijn effectief op de belasting op de rug te verminderen. Dit betekent daarom nog niet rechtstreeks dat het aantal overbelastingsklachten aan de rug vermindert. De oorzaak van rugpijn is immers multifactorieel. Individuele, psychosociale en fysieke factoren spelen een rol. Toch verwachtten de onderzoekers een daling van de rugklachten met 19-51%.
Het onderzoek gebeurde in Nederland, waar 81% van de rusthuizen beschikt over ergocoaches. Een tilprotocol is goed ingeburgerd. Hierdoor moet de individuele verpleegkundige niet meer beslissen welke hulpmiddelen nodig zijn, maar wordt dit op maat van de patiënt uitgewerkt.
* Bron:
Koppelaar E, Knibbe H, Miedema H, Burdorf A. 2012 The influence of ergonomic devices on mechanical load during patient handling activities in nursing homes. Ann Occup Hyg 45(6): 708-718.
* Hulpmiddelen zorg:
ziekenhuisbed – glijzeil – plafondlift – glijkous – effect hulpmiddelen – medicatiewagen