Balie ontwerp

Een balie is een werkplek met aan de ene kant bezoekers en aan de andere kant medewerkers. Voor een aangename interactie aan een balie bevinden beide partijen zich best op eenzelfde ooghoogte. Dat is het makkelijkst wanneer beiden zitten of staan (zit-zitbalie of sta-stabalie). Ook wanneer de medewerker zit en de bezoeker staat (zit-stabalie), streeft men naar een gelijke ooghoogte. Deze verschillende types van balies zorgen voor een aantal ergonomische uitdagingen.

Soorten balies

Sta-sta balie

Wanneer de medewerker minder dan twee uur per dag staat aan een balie, kan men opteren voor een sta-sta balie. Dit is standaard voor een info kiosk waar men kort uitleg geeft of doorverwijst. De medewerker en bezoeker staan allebei rechtop. Een stamat kan nog extra comfort bieden aan de medewerker. Plaatst men er echter een hoge bureaustoel, dan heeft men een zit-sta balie.

Zit-sta balie

Bij meer dan twee uur per dag werken aan een balie, kan de medewerker dit best al zittend doen. Bij een kort bezoek blijft de bezoeker staan. Dat is de zogeheten zit-sta balie. Denk aan het kopen van een ticket in het treinstation, de bioscoop of info vragen aan een receptiebalie in een ziekenhuis of postkantoor… Bij de zit-sta balie zijn nog twee varianten: de medewerker zit op een verhoogde vloer (vlonder) ofwel op een hoge bureaustoel met voetensteun. Bij dat laatste kan men bovendien zitten en staan afwisselen.

Zit-zit balie

Een zit-zit balie is dan interessant wanneer de bezoeker langere tijd dient geholpen te worden of men papieren moet uitwisselen of ondertekenen. Bezoeker en medewerker zitten dan aan de balie of bureautafel. Dat is tegenwoordig standaard voor een stadhuis of bankkantoor. De kortdurende taken zijn geautomatiseerd en men maakt een afspraak voor een langer bezoek.

Afmetingen balie

Sta-sta balie

Verstelbaar. Voor de medewerker is vanuit ergonomie een verstelbare oplossing aangewezen. De medewerker stelt de balie in op zijn hoogte en de klant past zich dan aan. Bij computerwerk zou een verstelbare balie variëren tussen 100 en 125cm zodat iedereen op ellebooghoogte kan werken. Met een ronde vorm kan men zowel recht voor de bezoeker als voor het scherm werken. Met het scherm op een monitorarm kan de bezoeker eveneens makkelijk meekijken.

105cm/120cm. Bij een sta-sta balie, minder dan 2 uur per dag, is een vaste hoogte van 105cm enigszins verdedigbaar. Dat is iets onder de gemiddelde ellebooghoogte en nodigt uit tot contact. Dit is ook een goede hoogte om documenten uit te wisselen. Wil men toch meer afscherming ten opzichte van de bezoeker, dan is een verhoog tot 120cm aangewezen. Zo creëert men meer afstand of veiligheidsgevoel bij de medewerker. Met een diepte van 30cm kan de bezoeker zijn spullen kwijt of iets noteren.

75cm. Voor mensen in een rolstoel is steeds een verlaagd niveau aangewezen, doorgaans op 75cm hoogte. Er is onder het tafelblad een vrije hoogte nodig van minstens 70cm en idealiter een vrije diepte van 60cm. Zo kan men met de rolstoel onderin rijden om te schrijven of papieren aan te nemen. Bij een kort contact is 30cm voldoende en kan men de rolstoel ook zijwaarts positioneren.

Zit-zit balie

75cm. Een zit-zit balie is een comfortabele oplossing voor de bezoeker. Vermits medewerker en bezoeker op eenzelfde hoogte zitten, is 75cm een goede gemiddelde maat. De medewerker zit dan op een verstelbare bureaustoel, de klant bij voorkeur op een dynamische stoel van 45cm hoog. Bij een zit-zit balie is het echter moeilijk om een verstelbare bureautafel te voorzien. Deze zou immers niet passen voor de bezoekers.

Hoektafel. Een extra uitdaging is de positie van het beeldscherm en de reikafstand. Wanneer de medewerker recht voor zijn scherm zit, staat dit echter in de weg tussen de bezoeker en de medewerker. Oplossing daarvoor is een hoektafel met een afgeronde hoek. Op die manier kan men recht voor de bezoeker zitten om te communiceren en draait men opzij met de stoel om de nodige info in te geven in de computer. Een boogvormige balie heeft eenzelfde effect. Wil men de bezoeker laten meekijken op het scherm, dan is een monitorarm een goede extra.

Diepte 110cm. Voor beeldschermwerk heeft men een tafeldiepte van 80cm diep nodig. Voor de bezoeker kan men een ruimte voorzien van 30cm om iets te schrijven. Zo komt men aan een diepte van 110cm. Onder de tafel voorziet men een afscherming tussen medewerker en bezoeker. Een rolstoel past ook onder een tafel van 75cm hoog op voorwaarde dat het tafelblad maximaal 5cm dik is. Naar diepte toe vraagt 30cm wel een schuine opstelling.

Zit-sta balie

Bij een zit-sta balie kiest men voor een hoogte van 105cm of 120cm aan de bezoekerskant. Wil men meer afscherming creëren ten opzichte van de medewerker, kan men een verhoog van 15cm hoog en 30cm diep plaatsen. Voor de medewerker kiest men vanuit ergonomie steeds voor een verstelbare oplossing.

Zit-sta balie met verhoogde vloer van 20cm

Een verhoogde vloer van 20cm laat toe dat de medewerker in een klassieke zittende houding werkt. Een verstelbare bureautafel van 65-85cm hoog voldoet voor de grote en kleine medewerker. Ook een verstelbare bureaustoel van 40-54cm volstaat voor de grote meerderheid van medewerkers. De grote medewerker zal de bureautafel op de bovenste stand van 85cm plaatsen. Dat komt overeen met een baliehoogte van 105cm voor de bezoekers.

Een hoektafel of ronde vorm zorgt er opnieuw voor dat men het scherm opzij kan plaatsen. Men draait dan de bureaustoel om er recht voor te kunnen werken. Voordeel voor deze balie is dat de medewerkers het meeste comfort ervaren.

De verhoogde vloer heeft ook enkele nadelen. Personen in een rolstoel zullen steeds een stuk lager zitten. Een verlaagd deel aan de balie komt dan weer te laag voor de medewerker op het verhoog. De lagere balie zou dan naast de verhoogde vloer moeten zijn. Ander nadeel is dat de medewerker gebonden is aan de zittende houding. Men kan niet afwisselen met een staande houding op een verhoogde vloer. Daarom ziet men in praktijk vaak een zit-sta balie zonder verhoogde vloer. De medewerker kan dan ook werken aan een zit-sta tafel en zo het zitten en staan afwisselen.

Zit-sta balie met hoge bureaustoel en voetensteun

Uitgaande van een vaste tafelhoogte van 105cm voor de bezoeker, heeft de medewerker een verstelbare bureaustoel nodig van 75 tot 86cm. Dat is een heel hoge gasveer. De leverancier biedt deze daarom vaak aan op vaste doppen en niet op wielen. Deze kan men wel verkrijgen op eigen risico. Het gaat hier over een volwaardige bureaustoel met alle nodige verstelbaarheden. Omwille van de hoge zithoogte is er altijd een verstelbare voetensteun nodig, van 21 tot 44cm. Dit is eveneens een ruim verstelbare voetensteun, hoger dan de standaard. Het oppervlak voor de voeten bedraagt minimaal 35 x 45cm, dus groter mag zeker ook.

In dit scenario kan de medewerker zittend en staand werken afwisselen. Noteer wel dat de stahoogte een gemiddelde vaste hoogte is. Men zou kunnen denken aan een verstelbare oplossing voor de medewerker, maar dat is minder evident dan het lijkt. Men zou kunnen vertrekken van een zithoogte van 105cm voor iedereen. De grote medewerker kan al staande de tafel verder verhogen tot 125cm. Gaat men terug zittend werken, dan keert men terug naar 1m00. De bezoeker moet zich uiteraard mee aanpassen.

Omgeving

Bij het ontwerp van een balie tekent men deze met het zicht op de inkom. De bezoekers komen in de richting van de balie binnen. Bezoekers kunnen echter ook de koude of warmte lucht van buiten meebrengen. Om een storende luchtstroom te voorkomen, kan men werken met een draaideur of luchtgordijn. Men kan ook de balie zijwaarts van de ingang ontwerpen op voorwaarde dat deze duidelijk opvalt.

Lawaai is een ander aandachtspunt bij een balie. Bedoeling is immers dat de bezoeker en medewerker elkaar goed kunnen verstaan. Voldoende absorberend materiaal aan plafond en muren zal de lokale spraakverstaanbaarheid verhogen. Op die manier kunnen de bezoekers in de wachtzaal ook niet alles meehoren. Het plafond is het meest doorslaggevend om galm te vermijden. Bij een hoge inkomhal zijn een verlaagd akoestisch plafond of panelen zinvol, om te zorgen voor geluidsabsorptie.

* Normen
kantoor oppervlakte (NEN1824) – lawaai (ISO22955) – verlichting (EN12464) – bureaustoel (EN1335) – bureautafel (EN527)
* Kantoormateriaal
bureaustoel – bureautafel – zit-sta tafel – scherm