In 2021 verscheen de ISO 22955 norm over akoestiek in open kantoorruimtes. Dat is immers een hele uitdaging omwille van de vaak tegenstrijdige taken. Er is steeds een spanningsveld tussen het individueel geconcentreerd werken en de gesproken communicatie. ISO 22955:2021 akoestische kwaliteit in open kantoorruimtes heeft als doel om comfortabel op korte afstand een gesprek te kunnen voeren en geluidshinder tot de naburige werkplekken te verminderen. Daarom volgen concrete richtwaarden voor zes verschillende types van kantoorruimtes. Deze kan men mee opnemen in een lastenboek.
Type 1: Activiteiten zijn nog niet gekend
Soms is de bestemming van een ruimte nog niet gekend tijdens de aanbouw. Toch is het belangrijk dat dan enkele basisvoorwaarden rond akoestiek worden gerespecteerd. Dit levert dan immers een flexibele ruimte die later voor veel verschillende activiteiten kan dienen.
Afleiding door lawaai van buitenaf dient minimaal te zijn. De demping van extern geluid dient ervoor te zorgen dat er minder dan 41dB lawaai is in de ruimte terwijl de ventilatie uit staat. Interne bronnen van lawaai zoals ventilator, lift,… mogen intermittent maximaal 40 dB lawaai produceren. Zo blijft het lawaai van binnenuit ook in orde. Tussen aanliggende ruimtes moet er voldoende demping zijn (40dB).
Type 2: Communicatie buiten de ruimte
Communicatie buiten de ruimte betreft telefoneren, videobellen, enz… Deze activiteiten zijn typisch voor teams van verkoop, technische ondersteuning, callcenters, klantenrelaties, enz… Het takenpakket is niet echt divers en niet gericht op samenwerking onderling. Er is veel omgevingslawaai waardoor men zijn spraak gaat aanpassen (Lombard effect).
Goede akoestiek betekent in deze ruimtes dat er een hoge spraakverstaanbaarheid is op de werkpost door het omgevingslawaai te beperken. Er is een hoge discretie tussen de werkstations, deze mogen elkaar niet storen. De nagalmtijd en voortplanting van het geluid op het platform zijn laag om het effect van simultane geluidsbronnen zo klein mogelijk te houden.
| ISO 22955 | Type II | Type III | Type IV | Type V |
| LAeq | ≤ 55dB | ≤ 52dB | ≤ 48dB | ≤ 55dB |
| DA,S | ≥ 6 dB | ≤ 4 dB | ≥ 6 dB | ≥ 6 dB |
| Tr | ≤ 0,5s | ≤ 0,5s | ≤ 0,5s | ≤ 0,8s |
| D2,S | ≥ 7 dB | ≥ 8 dB | ≥ 7 dB | |
| Lp,A,S,4m | ≤ 47dB | ≤ 48dB | ≤ 47dB | |
| LAeq, 1h | ≤ 50dB |
LAeq: gemiddeld geluidsdrukniveau
DA,S: demping van spraak, verschil in dB tussen spraakbron en ontvangst
Tr: nagalmtijd
D2,S: verval van spraak in dB per verdubbeling van afstand
Lp,A,S,4m: geluidsdrukniveau normale spraak op 4m van geluidsbron
Type 3: Samenwerking tussen werkplekken
In deze ruimtes is er veel communicatie tussen medewerkers en eventueel beperkt individueel geconcentreerd werk. Deze taken komen voor bij projectgroepen die samenwerken, marketingteams die samen iets ontwikkelen,… Er is een gevarieerd takenpakket, waar samenwerking voor nodig is.
Dat betekent dat er veel geluidsbronnen zijn in de ruimte. Er is een goede spraakverstaanbaarheid vereist op en tussen de werkplekken. Wel is er discretie nodig ten opzichte van andere teams in de open ruimte.
Type 4: Weinig samenwerking
Beperkte samenwerking komt neer op vooral individueel werk waarbij er soms een beperkt overleg kan zijn. Kenmerkende diensten zijn administratie, boekhouding, HR en aankoop. Er is een hoge concentratie vereist en elk heeft zijn eigen taak die onderling heel verschillend kunnen zijn. Overleg gebeurt niet in deze ruimte, daarvoor zijn private zones nodig.
Er is relatief weinig omgevingslawaai in deze ruimtes. Communicatie tussen personen gebeurt met een gedempte stem en is kort. De verstaanbaarheid op de individuele werkplek is hoog. Tussen aanliggende werkplekken is een hoge discretie nodig door middel van demping. Op het platform tracht men de afleiding zo laag mogelijk te houden.
Type 5: Publiek ontvangen
Het ontvangen van mensen is eigen aan een bank, stadhuis, reisbureau,… waar men mensen helpt met dienstverlening. Het zijn voornamelijk persoonlijke gesprekken tussen de medewerker en de klant. Daarom is er tussen de werkplekken een hoge discretie nodig, alsook ten opzichte van de wachtruimte. Het is niet de bedoeling dat men kan meeluisteren met het gesprek van een andere klant. De medewerker zal af en toe ook data moeten ingeven, waardoor de ruimte concentratie moet toelaten.
Deze ruimtes worden gekenmerkt door veel omgevingslawaai, veelal van buiten de werkruimte. De spraakverstaanbaarheid moet goed zijn op de individuele werkpost, maar juist laag tussen de werkplekken.
Type 6: Gecombineerde activiteiten
In eenzelfde ruimte gebeuren verschillende activiteiten. Deze verschillende taken dient men akoestisch dan ook goed te scheiden omdat ze elk hun eigen kenmerken hebben. Richtwaarden uit de ISO 22955 norm zijn:
- Individueel focuswerk: 40dB
- Focus telefoongesprek: 42dB
- Informeel werken zonder afspraken: 48 dB
- Samenwerken: 45dB
- Niet samenwerken: 42dB
Ontwerprichtlijnen
ISO 22955 geeft ook een aantal aanbevelingen naar kantoorinrichting toe. Alle samenwerkingsplekken plaatst men daarin zoveel mogelijk samen. Verschillende teams houdt men wel gescheiden. De looproutes naar ondersteunende ruimtes (koffiecorner/printlokaal) duidt men best visueel aan. Gedeelde ruimtes zijn geschikt om de open ruimte te structureren, zeker als ze deuren hebben. Een alternatief om structuur te brengen zijn akoestische wanden of schermen.
De ontspanningsruimte met ping-pong tafel of de kantine dienen zich buiten de open ruimte te bevinden. Ze zijn geïsoleerd door middel van muren. Het plafond speelt een belangrijke rol in geluidsabsorptie. Richtlijn is om minstens 50 à 60% van de oppervlakte te voorzien met absorberend materiaal. Het effect van meubilair is eerder beperkt op dat vlak. Kasten kunnen wel voor visuele afscherming zorgen of looproutes afbakenen.
Meten gebeurt minstens gedurende vier uren op een hoogte van 1m20 en met een bezetting van de werkplekken van minstens 80%. Om kwalitatief het akoestisch comfort bevragen bij de gebruikers, verwijst de norm naar de GABO checklist.
* Geluid
ISO22955 Akoestiek in open ruimtes – NPR3438 Geluidshinder – GABO checklist
* Omgeving
verlichting – geluidshinder – akoestiek – thermisch comfort – luchtvochtigheid – trillingen
* Normen
EN12464 – EN17037 – NPR3438 – ISO22955 – ISO7730