Eind 2013 verscheen in Nederland een multidisciplinaire richtlijn computerwerk [link]. Dit is een consensustekst van de verschillende welzijnsverenigingen. Hierbij formuleert men evidence based richtlijnen op basis van een literatuurstudie. De richtlijn computerwerk geeft advies rond vier grote thema’s: computergebruik, sedentarisme, oogklachten en technostress.
1. Computergebruik
Er is een relatie tussen computergebruik en acute/chronische pijn van arm, nek en schouders. Er is echter geen relatie tussen computerwerk en carpaal tunnelsyndroom of peesontstekingen. Oplossingen:
– Duur verminderen
Als grenswaarde voor blootstelling aan computerwerk stelt men tien uur per week voorop. Daarboven is er immers een relatie met klachten aan de bovenste ledematen. Langdurig gebruik van enkel de muis of enkel het toetsenbord als invoermiddel, dien men zoveel mogelijk te vermijden. Een vermindering tot maximaal vier uur per dag kan het risico aanzienlijk reduceren. Afwisseling tussen taken geniet daarom de aanbeveling.
– Aangepast meubilair
De werkgroep gaat ervan uit dat werknemers beschikken over instelbaar meubilair dat men kan aanpassen aan zijn lichaamsmaten. Ondersteuning van de onderarmen kunnen zo bijvoorbeeld pijnklachten en discomfort voorkomen. Het betreft een verlenging van het werkvlak aan de normale armsteunen van een bureaustoel.
– Aangepaste muis (en software)
Alternative muizen zoals een verticale muis of trackballs, leveren enig bewijs dat ze klachten kunnen voorkomen. De belasting neemt ook af wanneer men de muis dichtbij het lichaam houdt, direct naast het toetsenbord. Dit is het geval bij een compact toetsenbord, een versie zonder numeriek deel of in het midden voor het lichaam. Ook kan men het muisgebruik verminderen door enerzijds software te gebruiken die minder beroep doet op de muis of anderzijds door het gebruik van sneltoetsen.
– Toetsenborden weinig effect
Er is geen bewijs dat specifieke toetsenborden gezondheidsklachten kunnen voorkomen. De werkgroep beveelt aan toetsenborden te gebruiken die voldoen aan de normen. Voor werknemers die blind kunnen typen, kunnen gesplitste toetsenborden comfortabeler zijn. Betere vaardigheden zoals blind typen dragen waarschijnlijk bij tot het voorkomen van nekklachten.
– Pauzes aanbevolen, pauzesoftware niet
Hoewel er geen overtuigend bewijs is van de preventieve invloed van extra pauzes, geldt toch de aanbeveling om frequentere korte pauzes in te lassen. Er is echter onvoldoende bewijs om pauzesoftware aan te bevelen. Een micropauze van 30 sec om de 40 minuten had een effect op discomfort in de nek, maar om de 20 min was dit er niet.
– Geïsoleerde opleidingen niet aanbevolen
Er is tegenstrijdig bewijs voor het geven van training en advies over een correcte werkhouding. Stressmanagement trainingen hebben geen preventief effect op arm-, nek- en schouderklachten. Geïsoleerde training en advies worden eveneens niet aanbevolen.
– Fysieke training positief voor schouderpijn
Lichamelijke oefeningen kunnen schouderklachten mogelijk voorkomen. Daarbij is er geen verschil tussen specifieke weerstandstraining of algemene oefeningen met counseling. Voor nekklachten is er echter geen effect. Biofeedback had evenmin effect.
2. Sedentarisme: sit less, move more
De totale hoeveelheid tijd die men in Nederland al zittend doorbrengt, bedraagt zeven uur. Er is daarbij een relatie met het risico op hart- en vaatziekten, kanker, depressie en overlijden, onafhankelijk van de hoeveelheid lichamelijke activiteit in de vrije tijd. Het zittend werken moet verminderen. Oplossingen:
– Stawerkplekken
Staand werken leidt tot tegenstrijdige resultaten omdat het andere gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Staand werken dient beperkt te worden tot maximaal twee uur per dag en maximaal één uur aaneengesloten.
– Zit-statafels en loopwerkplekken nog weinig onderzocht
Op het moment van de richtlijn was het het gebruik van zit-statafels nog weinig onderzocht. Ook loop-werkplekken en actieve zithoudingen zijn onvoldoende geëvalueerd om in de praktijk te gebruiken.
– Meer bewegen
Specifieke interventies kunnen lichamelijke activiteit vergroten bij werknemers die zittend werk doen. Voorbeelden zijn persoonlijke voorlichting/aansporingen om meer te wandelen en posters bij de lift die eraan herinneren om de trap te nemen.
3. Oogklachten
Oogklachten bij computerwerk komen vaak voor en worden veelal samengevat als het computer vision syndrome. Er zijn geen aanwijzingen dat computerwerk, blijvende schade aanricht aan de ogen. Oplossingen:
– Leesbril aanpassen
Een leesbril kan een probleem zijn bij computergebruik met een scherm op een vaste afstand verder dan de leesafstand (40cm). Om scherp te zien op een beeldscherm is een minder sterke plus correctie nodig voor het lezen, ongeveer één dioptrie. Toch is het raadzaam een leesbril te laten aanmeten door een otpicien.
– Beeldschermbril of computerbril
Een beeldschermbril wordt aangemeten op grond van een subjectieve verbetering van het zien.De aanbeveling van een beeldschermbril wordt gedaan op basis van een visustest, met een daarvoor geschikte logaritmisch opgebouwde leeskaart, op de gebruikte beeldschermafstand (60 cm). De werknemer draagt hierbij de door hem gewoonlijk gebruikte bril. Wanneer de visus meer dan 0,2 logMAR (0,67 Snellenvisus) bedraagt, wordt een beeldschermbril aanbevolen.
– Mono, bi, trifocale glazen zijn gelijk
Een beeldschermbril heeft geen invloed op de klachten over het zien, wel neemt de tevredenheid van de gebruikers toe. Er is geen verschil tussen beeldschermbrillen met mono-, of progressief verlopende bi- of trifocale glazen mits aangepast aan de taken waarvoor ze geschikt zijn. Deelnemers waren het meest tevreden over progressief verlopende glazen voor twee afstanden. Brillen met multifocale glazen voor dagelijks gebruik leiden tot een ongunstige voorover gebogen houding en achterover gekantelde stand van het hoofd.
– Grote of meerdere beeldschermen
Bij gebruik van grotere beeldschermen wordt dezelfde hoogte aangehouden maar een voorkeur gegeven aan een grotere afstand tot het beeldscherm. Bij 24” en 27” neemt de kijkafstand toe van 68 cm tot 76 cm. De tekengrootte moest dan wel vergroot worden. Bij het gebruik van meerdere schermen tegelijk werden geen verschillen gevonden met het gebruik van één scherm.
– Reflecties aanpakken, geen beeldschermfilter
Moderne LCD-schermen veroorzaken veel minder klachten dan de oude CRT-schermen. Beeldschermfilters worden niet aanbevolen omdat beter de oorzaak van reflecties worden aangepakt. Bij gebruik van zwarte letters op een witte achtergrond en bij een gelijkmatige verlichting van scherm en achtergrond, wordt oogvermoeidheid voorkomen.
4. Technostress
Het werk is niet meer kantoorgebonden. Software wordt voortdurend vernieuwd en uitgebreid. De negatieve gevolgen van informatie-overbelasting en technostress echter zijn nog weinig onderzocht. Suggesties uit deze richtlijn computerwerk:
– Training medewerkers omgaan met info
Informatie-overbelasting is dat een werknemer meer informatie krijgt aangeboden dan hij kan verwerken. Training van werknemers in het omgaan met grote hoeveelheden email, het verbeteren van persoonlijke workflow en het verbeteren van communicatievaardigheden leidt tot vermindering van werkproblemen en stress.
– Spamfilter en afspraken
Technologische aanpassingen (bvb adequate spamfilters) en organisatorische aanpassingen (email regels, informatiebeleid) leiden tot een vermindering van informatie-overbelasting.
– Gebruiksvriendelijke software
Programma’s waarbij de muis precies dient gepositioneerd te worden om iets aan te klikken, kunnen leiden tot overbelasting aan de bovenste ledematen. Dit geldt ook voor het ontbreken van de mogelijkheid tot het gebruiken van sneltoetsen in een programma.
– Betrekken van gebruikers
Technostress kan verminderen door verbetering van training en ICT-ondersteuning, vergroting van betrokkenheid van de gebruikers bij planning van nieuwe applicaties en goede communicatie tijdens de invoering.
Bron: Achtergronddocument bij de multidisciplinaire richtlijn computerwerk.