Het berekenen van de optimale werkhoogte vertrekt van de handen op ellebooghoogte. In functie van het soort werk, het gereedschap, de hoogte van het werkstuk en de schoenzool dient men de werkhoogte nog verder aan te passen. Dat bepaalt dan de effectieve hoogte van de werktafel of transportband.
Werkhoogte staand
Men kiest voor een staande werkpost wanneer de taak mobiel is of de onderdelen zwaarder dan 3kg wegen. Deze taken gebeuren best met de handen 10 cm onder de ellebogen. Om de effectieve tafelhoogte te kennen, moet nog de hoogte van de gereedschappen en werkstukken in rekening gebracht worden.
Ellebooghoogte
Werken gebeurt rond ellebooghoogte. Bij een niet verstelbare werkplek vertrekt men van de gemiddelde ellebooghoogte. Doorgaans ontwerpt men zowel voor mannen als vrouw. Voor de Belgische werkbevolking betekent dat dan 1094mm. Bij een verstelbare werkplek ontwerpt men van de kleine tot de grote medewerker. Dat komt neer op respectievelijk -100mm en +100mm.
Soort werk
Matige kracht gebeurt best 100mm onder ellebooghoogte, matige precisie 50mm onder ellebooghoogte. De grens ligt op 3kg. Bij onderdelen van zwaarder dan 3kg spreekt men van matige kracht. Bij lichtere gewichten is het dan matige precisie. Matige kracht is een argument om voor een staande werkplek te kiezen. Matige precisie komt ook voor bij mobiele taken of bij een zit-sta werkplek.
Gereedschap
Gereedschap kan boven de hand uitsteken of eronder. Dat bepaalt de + en -. Een boorkop van een boormachine komt boven de hand uit. Men meet daarbij vanaf het midden van het hand. Dat is in het verlengde van de middenvinger. De boorkop komt dan makkelijk 50mm boven het midden van de hand uit. De gemiddelde handbreedte is immers al 100mm. Dat geeft dan +50mm. Een schroevendraaier steekt onder de hand uit. Met een lengte van 15cm onder het midden van de hand, dient men -150mm in te vullen.
Hoogte werkstuk
Bij de hoogte van het werkstuk heeft vooral het deel dat onder de handen uitsteekt invloed op de werkhoogte. Neemt men een bak onderaan vast, dan zal 00mm onder de handen uitkomen. Neemt men de bak bovenaan vast met het handvat, dan zal een bak bijvoorbeeld 200mm onder de handen uitkomen. Dat levert een factor -200mm. Let steeds op het verschil tussen cm en mm. Rekenen gebeurt in mm.
Schoenzool
Medewerkers hebben schoenen aan. Een gemiddelde hoogte voor de schoenzool is 30mm. Deze maat dient men steeds bij te tellen ofwel +30mm.
Optimale werkhoogte
Door de verschillende factoren systematisch te overlopen, bekomt men de optimale werkhoogte. Voor een niet verstelbare werktafel vertrekt men van de gemiddelde ellebooghoogte. Deze waarde zal de Excel automatisch uitrekenen in het gele vak. Voor een verstelbare oplossing, dient de werkhoogte verstelbaar te zijn van de kleinste tot de grootste medewerker. Dat is respectievelijk 100mm minder en meer. Deze waarden staan in de vakken links en rechts van het gele vak uitgerekend.
Oefeningen
Autozetel op kar zetten
Bij en storing dienen de operatoren de autozetels van de ketting te nemen. Deze stockeert men in bufferbakken. Een autozetel weegt 19kg. Vervolgens tilt men deze op een kar om voorbij de storing te rijden. De kar wordt zelf ontworpen. Hoe hoog moeten de steunen zijn (witte delen) waarop men de autozetel plaatst.
- Ellebooghoogte: 1094 (mannen en vrouwen)
- Soort werk: -100 (matige kracht, 19kg)
- Gereedschap: 00
- Werkstuk: -330 (halve hoogte van zetel)
- Schoenzool: +30
Hoogte steunen op kar: 694mm
Zak grondstof op menger plaatsen
Een menger dient om grondstoffen te mengen. De zware zakken met grondstof zijn 15cm hoog. Omwille van het gewicht wordt gewerkt met een vaccuüm lifter. De handgrepen komen eveneens 15cm hoger dan de zuiger. Hierdoor moet de medewerker wel niet veel kracht meer zelf leveren. Vraag is om de optimale werkhoogte te berekenen.
- Ellebooghoogte: 1094 (mannen en vrouwen)
- Soort werk: -50 (matige precisie, tilhulp)
- Gereedschap: -150 (hoogte vacuum lifter)
- Werkstuk: -150 (zak grondstof volledig onder de handen)
- Schoenzool: +30
Hoogte steunvlak menger: 774mm.
Deze maat is standaard 800mm. Toch is tillen niet de enige taak aan deze menger. Men zal de zak ook opensnijden met een mes. Hiervoor kan men opnieuw de hoogte berekenen. Het gemiddelde van de twee taken geeft dan de optimale hoogte. Dat zal ongeveer 80cm zijn. Let wel, bij het manueel tillen van zakken is deze hoogte doorgaans te laag.
Schroeven in midden van kast
Deze operator schroeft in het midden van een kast. De kast is 60cm of 600mm hoog. De schroefmachine is aangedreven met perslucht, te zien aan de blauwe kabel. Veel kracht moet hij niet meer zelf leveren. De vraag is wat de optimale hoogte is van de werktafels waarop de bakken staan.
- Ellebooghoogte: 1094 (mannen en vrouwen)
- Soort werk: -50 (matige precisie, aandrijving)
- Gereedschap: +50 (boorkop 50mm boven midden van de hand)
- Werkstuk: -300 (halve hoogte van de kast)
- Schoenzool: +30
Hoogte werktafel: 824mm
Met de werktafel op 82cm zal men goed kunnen schroeven in het midden van de kast. Wanneer men ook bovenaan en onderaan de kast moet schroeven, zal dit gemiddeld ook op dezelfde hoogte uitkomen. Toch is daarbij een aandachtspunt. Wanneer de twee werkhoogtes voor bovenaan en onderaan schroeven meer dan 20cm van elkaar verschillen, dan is een verstelbare oplossing aangewezen.
Pak Speculoospasta op pallet zetten
Op het einde van een inpaklijn tilt mevrouw de pakken Speculoospasta (8kg) van de rollenbaan op de pallet. Automatisatie staat op de planning, maar in afwachting wil men de hoogte van de rollenbaan toch aanpassen. Wat zou dan de beste hoogte zijn?
- Ellebooghoogte: 1094 (mannen en vrouwen)
- Soort werk: -100 (matige kracht, 8kg)
- Gereedschap: 00
- Werkstuk: -50 (midden hand ter hoogte van midden pak)
- Schoenzool: +30
Hoogte rollenbaan: 974mm
De bestaande rollenbaan mag men met andere woorden 30cm hoger plaatsen. In dit voorbeeld kan mevrouw het pak niet helemaal onderaan vastnemen, enkel met de toppen van de vingers. Daarom wordt voor het werkstuk de halve hoogte van het pak in rekening genomen. Met de volle hand zou dat 00mm geweest zijn.
* Antropometrie
Rekenen met tabellen – ontwerprichtlijnen – berekenen werkhoogte – reikafstand – beenruimte – tilzones