In Denemarken heeft de overheid een document gepubliceerd rond effectieve maatregelen bij MSA. Dat zijn klachten aan het bewegingsapparaat en zijn een belangrijke oorzaak van ziekteverzuim en vroegtijdig pensioen. Doel is om een overzicht te bieden van effectieve preventiemethodes van fysieke overbelasting op basis van wetenschappelijke kennis en praktijkervaringen. Aanleiding is dat MSA niet dalen en de werkpopulatie gemiddeld ouder wordt en langer moet werken.
Ergonomische aanpassingen
Het verminderen van de fysieke belasting door het werk aan te passen aan de mens is een effectieve maatregel bij MSA. Onderzoek bevestigt hierbij eigenlijk de preventiehiërarchie. Het uitschakelen van het manueel tillen door het inzetten van automatisatie of tilhulpen vermindert het aantal lichamelijke klachten. Technische oplossingen zijn dus effectief. Het verminderen van de blootstelling aan het risico is eveneens een goede aanpak. Dat kan door de hoogte en reikafstand aan te passen of door het gewicht te verminderen. Op individueel niveau zijn exoskeletten een hot topic. Ze verminderen de vereiste spieractiviteit, maar hebben ook nog veel praktische ongemakken. Op lange termijn is het ook nog niet aangetoond dat ze klachten of ziekteverzuim zouden verminderen.
De richtlijn maakt ook duidelijk wat niet werkt. Trainingen in tiltechnieken hebben geen effect zonder aanpassingen aan de werkplek. Het heeft ook geen zin om tillen te verbieden als er geen oplossingen worden aangeboden. Tilgordels slagen er ook niet in om het aantal klachten te verminderen. Ook de medische onderzoeken bij aanwerving kunnen niet overtuigen om op grote schaal een preventief effect aan te tonen.
Organisatie en werkplanning
Jobrotatie klinkt als een evidente maatregel bij MSA om de fysieke belasting doorheen de dag te spreiden. Toch ontbreekt de wetenschappelijke onderbouwing bij zwaar fysiek werk. Wanneer er immers een zware werkpost in het schema van jobrotatie zit, stelt men meer mensen bloot aan deze piekbelasting. Het risico op fysieke klachten kan dan juist toenemen. Jobrotatie kan werken, maar moet dan wel doordacht gebeuren nadat eerst de fysieke belasting van het werk is verminderd.
Individueel maatwerk met flexibele roosters of aangepaste taakverdeling kan ervoor zorgen dat mensen het werkvermogen behouden. Dat betekent dat er een balans is tussen de vereisten van het werk en de capaciteiten van de medewerker. Men kan zo het werk organiseren op maat van ieders mogelijkheden, maar iemand moet uiteindelijk wel de zwaardere taken uitvoeren. Het geven van autonomie of keuzevrijheid leidt tot meer tevredenheid, maar daarom niet altijd tot minder klachten.
Fysieke training en fysieke activiteit
Een andere effectieve maatregel is het verhogen van de belastbaarheid van de medewerker. Krachttraining tijdens de werkuren heeft een positief effect op rugklachten en ziekteverzuim. Dit gaat dan wel over intensieve trainingsprogramma’s, bijvoorbeeld 3 sessies per week gedurende 20 weken. Effectief, maar men spendeert er wel veel werktijd aan. In productiegebonden omgeving is het niet evident dit te realiseren.
Fysieke training tijdens de werkuren toont positieve resultaten bij zowel fysiek zware beroepen (bouw, zorg, logistiek) als bij kantoormedewerkers. De fysieke training moet wel goed afgestemd zijn op de specifieke belasting van het werk. Generieke trainingsschema’s werken niet of kunnen zelfs een averechts werken. Het vraagt dus om gespecialiseerde trainers, die ervaring hebben in training en het werk.
Gecombineerde maatregelen
Programma’s die verschillende maatregelen combineren leveren de beste resultaten op. Typisch bij musculoskeletale aandoeningen (MSA) is het onevenwicht tussen de fysieke belasting van het werk en de belastbaarheid van de werknemer. Inwerken op beide parameters is dus het meest effect. In Deense kinderverblijven ging men de fysieke belasting verminderen door de kinderen meer zelfredzaam te maken en de verzorgers meer te laten bewegen. Een voorbeeld zijn daguitstappen met de fiets in plaats van met de bus. De kinderen ontwikkelen zich beter en de verzorgers bewegen meer tijdens het werk.
Conclusie
De preventie van MSA op het werk vereist het verminderen van de fysieke belasting van het werk via ergonomie en het verhogen van de belastbaarheid van de medewerkers via fysieke training. Succesfactoren zijn daarbij goed leiderschap en participatie van de werknemers. Nieuwe technologieën bieden nieuwe kansen om het werk aan te passen aan de mens, maar vragen om een zorgvuldige toepassing.
* Bron:
Effectieve preventie van MSA
* Lees ook:
Preventie MSA – musculoskeletale aandoeningen – risicoanalyse ergonomie