Werken tijdens de zwangerschap is doorgaans mogelijk tot aan de zwangerschapsrust. Toch houden sommige taken of jobs ergonomische risico’s in, die men dient te vermijden. Dat kan door aangepast werk of door vroegtijdige verwijdering van het werk. Onderzoeken geven volgende grenswaarden aan:
* Tillen: max. 10kg en max. 100kg per dag
* Staand werken: max. 2,5 uur per dag
* Geen nachtwerk en roterend shiftwerk
* Werkduur: max. 40 uur per week
* Lawaai: max. 80 dB
* Trillingen: max. 0,5 m/s²
* Zitten: voldoende bewegen
Tillen: max. 10kg en max. 100kg per dag
Zwangere vrouwen die op het werk meer dan 10x/dag meer dan 10kg moeten tillen, zijn blootgesteld aan gezondheidsrisico’s voor de foetus. Ze tellen immers 31% meer miskramen en 24% meer vroeggeboortes (<37 weken) vergeleken met vrouwen die niet moeten tillen. (studie)
Dit wordt bevestigd in een meta-analyse. Vrouwen die meer dan 100kg per dag tillen hebben meer vroeggeboortes (31%) en dubbel zo vaak een baby met een laag geboortegewicht (<2,5kg). Meer dan 11kg per keer tillen ging dan weer gepaard met 31% meer miskramen en 35% vaker zwangerschapsvergiftingen. Het aantal studies is wel nog beperkt. (studie)
Tijdens het tillen verhoogt de druk in de buikholte waardoor de doorbloeding van de baarmoeder wordt belemmerd. Dit is gerelateerd aan miskramen. Bij inspanning wordt ook stress hormoon vrijgezet waardoor de baarmoeder meer zal samentrekken. Dit is dan weer gerelateerd aan vroeggeboorte.
In de Belgische wetgeving geldt een automatische verwijdering van het werk tijdens de laatste drie weken. Op het begin van de zwangerschap bepaalt de risicoanalyse tillen van lasten of aangepast werk of verwijdering nodig is. Een maximum gewicht van 10kg en van 100kg per dag kan daarbij een goed criterium zijn. Bijkomend aandachtspunt zijn ook het tillen boven het hoofd en onder de knieën.
Staand werken: max. 2,5 uur per dag
Staand werken, ter plaatse staan gedurende meer dan 4 uur per dag, gaat eveneens gepaard met gezondheidsrisico’s. Er zijn dan 11% meer vroeggeboortes en 17% meer geboortes met klein gestalte (<P10) ten opzichte van vrouwen die minder lang staand werken tijdens de zwangerschap.
Hoe langer echter vrouwen moeten staand werken, hoe hoger het gezondheidsrisico’s. Er is dus een dosis-respons relatie. Vrouwen die meer dan 2,5 uur per dag staand werken hebben reeds 10% meer kans op vroeggeboorte ten opzichte van vrouwen die niet statisch moeten staan. (studie)
Werkuren: geen nachtwerk – geen roterend shiftwerk
Zwangere vrouwen die in een vaste nachtploeg werken lopen een verhoogd risico op gezondheidsschade aan de foetus. Er zijn 23% meer miskramen en 21% meer vroeggeboortes ten opzichte van de vrouwelijke collega’s die enkel overdag werken.
Vrouwen die in een roterend ploegenschema werken hebben meer kans op vroeggeboorte (13%), zwangerschapsvergiftiging (75%) en een klein gestalte van de baby (18%). Roterend shiftwerk betekent dat men afwisselend de vroege, late en nachtshift werkt, maar wel in een vast schema. (studie)
Werkduur: max. 40 uur per week
Moederschapsbescherming is ook van toepassing bij vrouwen die meer dan 40 uur per week werken. Vergeleken met de collega’s die minder uren werken vertonen ze 38% meer miskramen en 21% meer vroeggeboortes. Ook een laag geboortegewicht en klein gestalte bij de geboorte komen vaker voor, respectievelijk 43 en 16%. (studie)
Lawaai: max. 80 dB ?
Voor lawaai zijn de effecten op de zwangerschap minder duidelijk. Toch is er een recente studie die taken heeft ingedeeld naar verschillende blootstellingen aan lawaai: <70dB, 70-75dB, 75-80dB, 80-85dB en >85dB (dosis over 8u) .
Zwangere vrouwen die op het werk worden blootgesteld aan lawaai van 80-85dB vertonen 11% meer hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap en 14% meer zwangerschapsvergiftiging. Deze fenomenen treden vooral op na 20 weken zwangerschap. Bij een lawaaidosis van meer dan 85 dB treedt er 57% meer zwangerschapsdiabetes op bij vrouwen die voltijds werken en voor de eerste keer zwanger zijn ten opzichte van de rest. Het effect van gehoorbescherming is evenwel nog niet onderzocht. (studie)
Trillingen: <0,5m/s² en geen schokken
Globale lichaamstrillingen die op het lichaam inwerken via het zitvlak vormen ook een risico voor perinatale aandoeningen. Jobs met een trillingsdosis van meer dan 0,5m/s² over 8 uren gaan gepaard met meer vroegtijdige geboortes (38%), zwangerschapsvergiftiging (76%) en hypertensieve aandoeningen (55%) en zwangerschapsdiabetes (62%) vergeleken met de beroepen zonder trillingen. (studie 1 en studie 2)
In het kader van moederschapsbescherming is 0,5m/s² een goed criterium voor aangepast werk of vroegtijdige verwijdering. In Nederland voorziet de wetgeving voor zwangeren een grenswaarde van 0,25m/s². Deze wordt niet meteen bevestigd in de literatuur. Het is eerder een algemene richtlijn voor werknemers uit een bijzondere categorie werknemers zoals mensen met rugpijn, zwangere vrouwen,…
De Belgische wetgeving vraagt ook een risicoanalyse voor schokken en trillingen. Schokken op zich zijn een argument voor moederschapsbescherming. Meer dan de helft van de jobs met schokken gaan evenwel gepaard met een trillingsdosis van meer dan 0,5m/s².
Fysieke belastend werk vermijden
Fysiek belastend werk gebruikt men in onderzoeken voor jobs waarbij meerdere van bovenstaande risicofactoren gecombineerd worden. Dan is er uiteraard een verhoogd gezondheidsrisico voor de ongeboren baby.
* Lees meer:
Zwanger en tillen – Moederschapsbescherming