De jonge medewerker van vandaag is de oudere medewerker van morgen. Op een leeftijd van 50 jaar is men echter een ander mens dan toen men 20 jaar was. De functionele capaciteiten op het werk veranderen ook. Toch hoeft de oudere werknemer geen probleem te zijn zolang het werkvermogen voldoende hoog blijft.
Functionele capaciteit
De oudere werknemer heeft meer ervaring, relativering en kennis, maar ook minder kracht, uithouding en beweeglijkheid. De functionele capaciteit gaat gemiddeld licht achteruit met de leeftijd. Dat is vooral op fysiek vlak en veel minder of niet op psychosociaal vlak. Wanneer de capaciteiten van de werknemer echter lager worden dan de vereisten van de job, dan ontstaat er overbelasting. Dat is echter een algemeen gegeven, onafhankelijk van de leeftijd.
Bij de oudere werknemers zijn er wel grote individuele verschillen in functionele capaciteit. Het is net die variatie die zal toenemen met de leeftijd. In de populatie van 50 jarige werknemers is het verschil tussen die met een hoge en lage functionele capaciteit veel meer uitgesproken. Dit toont aan dat de oudere werknemer geen zaak is van leeftijd op zich, maar wel van work ability of werkvermogen. De productiviteit is immers het hoogst bij werknemers tussen 45 en 50 jaar.
Work ability of werkvermogen
Het werkvermogen kan uitgedrukt worden door middel van de WAI, de work ability index. Dit is een schaal van 7 tot 49 en dient als maat voor de functionele capaciteit. Het is een goede voorspeller van vroegtijdig pensioneren, medische overmacht en overlijden. In deze studie werd een groep werknemers met een uitstekende en een zwakke WAI over tien jaar gevolgd. In de groep met een lage WAI ging bijvoorbeeld 33% op pensioen tegenover slechts 10% in de groep met een hoge index.
De WAI wordt beïnvloed door zowel fysieke als psychosociale factoren. De meest bepalende factoren zijn echter tevredenheid over de leidinggevende, respect op het werk, fysieke belasting, autonomie,… Met de leeftijd neemt de variatie in WAI scores toe. Het aantal medewerkers met een laag werkvermogen (WAI <27) wordt groter. Dat heeft zijn weerslag op het werk, maar eveneens het dagelijks functioneren of de levenskwaliteit..
Over het algemeen neemt de WAI geleidelijk af met de leeftijd. Na pensionering is er soms een stijging mogelijk. Mensen met een fysiek zwaar beroep voelen zich na een tijdje gezonder of beter. Soms is er een plotse daling in de WAI. Werknemers die constant een hoge mentale belasting ondergaan, komen na hun pensioen vaker in het ziekenhuis terecht.
Oplossingen
Er zijn twee strategieën om het werk werkbaar te houden voor de oudere werknemer: de vereisten van de job verminderen en de capaciteiten van het individu te verhogen. Het eerste is een permanent streven van ergonomie, het tweede is echter nog onontgonnen terrein. Het ligt gevoelig wanneer het werk zich gaat moeien met de gezondheid van een individu. De grens met de privésfeer is dun. Toch is er een win-win voor beiden.
In de voedingsbedrijf heeft men een specifiek “55+ senior program” ontwikkeld, waaraan de oudere werknemer op vrijwillige basis kon deelnemen. Het bestaat uit een individueel ontwikkelplan dat de leidinggevende in gesprek met de medewerker opstelt. Het houdt rekening met de specifieke noden zoals geen nachtwerk, opleiding, flexibele werktijden, enz… Na vier jaar follow-up was het lang verzuim bij deze groep drastisch verminderd. Vermits langdurige ziekte een belangrijke reden is voor medische overmacht of om op pensioen te gaan, is dat een spectaculair resultaat met het oog op langer werken. Het kort verzuim lag wel hoger vergeleken met een controlegroep.
Aërobe training is een andere aanpak, die reeds getest werd bij oudere vrouwen. Ze moesten vier keer per week 50 minuten wandelen, waarbij de intensiteit over zes maanden werd opgedreven. De WAI nam duidelijk toe en dit effect bleef zichtbaar tot na 30 maanden (2,5 jaar). De fysieke belasting op het werk veranderde wel niet significant. Toch zijn het deze succesverhalen die in de toekomst meer gedeeld moeten worden zodat de wetenschappelijke evidentie kan groeien.
Lees ook:
WAI – huis van werkvermogen – werkbaar werk – oudere werknemers – langer werken – zwaar werk – KB re-integratie