Wetgeving: “niet te zwaar”
De Belgische wetgeving vermeldt geen maximum gewicht dat werknemers manueel zouden mogen tillen. De codex VIII-3 “Manueel hanteren van lasten” zegt wel dat de last niet te zwaar mag zijn. De risicoanalyse bepaalt dan het maximum gewicht dat men mag tillen. Voor de bouw bestaat er wel een specifiek KB CAO Bouwbedrijf (2006). Daarin geldt 25 kg als limietwaarde voor voorverpakte materialen. Dat zijn in bulk verkochte goederen, die worden verpakt met het oog op hantering. Sindsdien zijn zakken cement van 25 kg dan ook standaard.
Europese norm: 25kg
Om een concrete invulling te geven aan de Europese/Belgische wetgeving, bestaan er Europese normen. De EN 1005-2 beschrijft zo de fysieke belasting waarmee men rekening moet houden tijdens het ontwerpen van machines. Wat het heffen en tillen betreft, geldt voor de algemene werkpopulatie 25 kg als maximum gewicht onder optimale omstandigheden. Dit betekent dat men het gewicht dicht tegen het lichaam, op heuphoogte, met een goede grip en zonder draaien met de rug kan tillen.
Naarmate deze risicofactoren niet optimaal zijn, zal het maximum gewicht om te tillen ook verminderen. Deze rekenwijze is gebaseerd op de NIOSH methode, een internationaal gekende methode om het risico op rugklachten ten gevolge van tillen in kaart te brengen. De NIOSH methode neemt wel 23 kg als maximum aanbevolen gewicht onder optimale omstandigheden. De nuance ligt in het percentage van mensen voor wie het gewicht aanvaardbaar is.
ISO norm
Ook de ISO 11228-1 norm over het manueel hanteren van lasten, vermeldt 25 kg als maximum gewicht voor de algemene werkpopulatie. In functie van het aantal handelingen per minuut zal het maximum gewicht lager komen te liggen. Voor een frequentie van 5x/min wordt maximaal 20 kg aanbevolen als men dit minder dan 1 uur per dag uitvoert. Wanneer een operator diezelfde taak een hele dag uitvoert, dan bedraagt het maximum gewicht nog 8 kg. Meer dan 15 keer per minuut tillen is nooit aanvaardbaar. Deze maxima gaan nog steeds uit van optimale omstandigheden.
Een vaak voorgestelde preventiemaatregel is “tillen met twee”. Doordat de stabiliteit vermindert wanneer twee personen samen tillen, is het maximum gewicht niet zomaar 2 x 25 kg. De EN1005-2 norm hanteert hiervoor een factor 0,85. Dat wil zeggen dat voor 2 personen het maximumgewicht op 42,5 kg komt te liggen. In functie van de frequentie, horizontale en verticale reikafstand, grip, romprotatie,… tijdens de reële werksituatie zal dit gewicht nog lager zijn.
Richtlijnen maximum gewicht tillen
Internationale richtlijnen vertrekken eveneens van 25 kg als maximum gewicht dat men manueel mag tillen. Een gekend voorbeeld zijn de onderstaande figuren van HSE uit Groot-Brittannië. De optimale zone situeert zich tussen vuist- en ellebooghoogte. Zo kan iedereen met een rechte rug het gewicht optillen. Voor de Belgische bevolking situeert deze zone zich tussen 90 en 105 cm.
Naarmate hoger of lager getild wordt, zal het maximum gewicht verminderen. Tussen knie- en schouderhoogte is nog 20 kg aanvaardbaar. Boven schouderhoogte of onder kniehoogte zijn alleen nog lichte gewicht toegestaan. Hoe verder men het gewicht van het lichaam moet tillen, hoe lager het maximum gewicht. In functie van de horizontale en verticale reikafstand worden in een grafiek de toegelaten gewichten weergegeven. Hierbij houdt men wel geen rekening met de frequentie.
NIOSH methode: 15kg in reële omstandigheden
Om een exacte inschatting te kunnen maken hoeveel kg in een werksituatie aanvaardbaar is, dient men een risicoanalyse uit te voeren. Hiervoor kan men de eerder beschreven NIOSH methode gebruiken. Deze vertrekt van 23 kg als maximum gewicht in optimale omstandigheden. In Nederland zijn wettelijke uitspraken van de Hoge Raad gebaseerd op deze methode. Het gewicht van 23 kg is aanvaardbaar voor 75% van de vrouwen en 99% van de mannen. Hierop verder bordurend zou men 17 kg als maximum voor vrouwen kunnen voorstellen.
Door een combinatie van verschillende risicofactoren in de reële werksituatie, wordt het maximaal aanbevolen gewicht berekend worden. In de auto-industrie wordt zo vaak een maximum gewicht rond 15 kg ingevoerd. Bij BMW is dat zelfs 12,9 kg. Bij zwaardere gewichten moet men dan kijken naar hulpmiddelen.
* Tillen:
Maximum gewicht tillen – maximum gewicht dragen – tillen tijdens zwangerschap – NIOSH
* Normen:
ISO11228-1 – EN1005-2 – Codex VIII-3 Manueel hanteren van lasten