Een rugzak is de beste gekende manier om zware gewichten te dragen. De meest verbazende manier zijn waarschijnlijk de Afrikaanse vrouwen, die 20% van hun lichaamsgewicht zonder problemen op hun hoofd dragen. De sterkste dragers zijn de sherpa’s. Zij dragen hun eigen lichaamsgewicht mee de berg op. Maar wat is nu de beste manier om een gewicht te dragen?
Symmetrisch dragen
Een gewicht dat symmetrisch rond het lichaam verdeeld is, is het minst vermoeiend. Een gewicht in één hand is daarom geen efficiënte manier om iets te dragen. Beter is het gewicht te verdelen over twee handen. Verklaring hiervoor is dat men het lichaam steeds weg van de last zal bewegen. Met een zware rugzak zal men de romp dus naar voor buigen. Op die manier probeert men het gemeenschappelijke zwaartepunt (rugzak en romp) opnieuw boven de voeten te krijgen. Dat kost echter krachten… [1]
De draagwijze van de Afrikaanse vrouwen met het gewicht op het hoofd is dus geen gek idee. Het zwaartepunt van lichaam en last ligt immers op één lijn. Er is geen extra spierwerk nodig om de houding aan te passen. Dat verklaart waarom ze 20% van hun lichaamsgewicht kunnen dragen zonder extra energieverbruik [2].
Een andere manier om de last symmetrisch te verdelen is een dubbelzak. Het gewicht is daarbij verdeeld over de buik en de rug. Het gecombineerde zwaartepunt valt dan gelijk met het lichaamszwaartepunt. Dit is de meest efficiënte manier om een gewicht te dragen. Ook bij zwaardere gewicht behoudt men een natuurlijke lichaamshouding [3].
Dichtbij het lichaamszwaartepunt
Het lichaamszwaartepunt speelt een belangrijke rol tijdens het dragen. Hoe dichter het gewicht zich hierbij bevindt, hoe minder vermoeiend de draagwijze is. Een gewicht dragen op het hoofd mag dan wel symmetrisch zijn, de afstand tot het lichaamszwaartepunt is nog steeds groot. Dat verklaart waarom een dubbelzak nog energiezuiniger is. Het te dragen gewicht zal het lichaam moeilijk uit evenwicht kunnen brengen. Dit vraagt het minste spierarbeid.
De sherpa’s met het gewicht op de rug spelen ook in op dit principe. Ze dragen immers een hoofdband die verbonden is met de mand op de rug. Op deze manier proberen ze de uitgeoefende krachten naar voor te verplaatsen. Net als bij de Afrikaanse vrouwen vraagt dit sterk ontwikkelde nekspieren. Deze worden dan ook van kleinsaf aan geoefend. Sherpa’s dragen gemiddeld 93% van hun lichaamsgewicht. De vrouwen moeten met 66% niet veel onderdoen. Laat het duidelijk zijn dat dit niet gezond is… De rug wordt eveneens sterk naar voor gebogen [4].
Gangpatroon
Van Afrikaanse vrouwen is geweten dat ze hun gangpatroon aanpassen wanneer ze een gewicht op het hoofd dragen. De dubbele steunfase met de twee voeten op de grond duurt langer. Deze fase gebruiken ze om energie op te slaan en terug vrij te geven bij de afzet. Dat resulteert in een energiezuinige mars, die bij de Westerse bevolking niet te zien is [2].
Bij sherpa’s is er echter geen aanpassing aan het gangpatroon te zien. Met of zonder gewicht hebben ze dezelfde manier van stappen. Men dient ook in rekening te brengen dat ze bergop stappen. De rug zal dan automatisch meer naar voor gebogen worden. Dat sluit aan met hun draagwijze met het gewicht op de rug. Een te rechte houding zou meer kracht en energie vragen op hun steile tochten [4].
Op vlakke ondergrond zal bij het dragen van een rugzak de normale gang wat verstoord worden. De buikspieren gaan immers harder werken om de rug naar voor te buigen. Ze zijn dit echter niet gewoon, waardoor ze dit niet symmetrisch doen. Bij het gewicht op de buik is dit onevenwicht veel minder. De rugspieren werken dan harder, maar zijn hier blijkbaar meer in geoefend. De meest natuurlijke spierwerking is echter te zien bij een dubbelzak. Met het gewicht op buik en rug is het gangpatroon gelijk aan het onbelast wandelen [3].
Bronnen:
[1] Motmans R, Elsen D. 2002 Trunk muscle activity in different modes of carrying schoolbags. Tijdschrift voor Ergonomie (2): 127-138.
[2] Heglund NC, Willems PA, Penta M, Cavagna GA. 1995 Energy-saving gait mechanics with head-supported loads. Nature 375: 52-4.
[3] Motmans R, Tomlow S, Visser D. 2006 Trunk muscle activity in different modes of carrying schoolbags. Ergonomics 49 (2): 127-138.
[4] Bastien GJ, Willems PA, Schepens B, Heglund NC. 2016 The mechanics of head-supported load carriage by Nepalese porters. Journal