De publicatie “Future of ergonomics” beschrijft een strategie om ergonomie meer zichtbaar te maken als discipline en beroep. Deze werd voorgesteld op het wereldcongres ergonomie in 2012, maar is vandaag nog steeds relevant. Ergonomie heeft het potentieel om bij te dragen aan het ontwerp van allerlei systemen zoals werk en producten. Daarbij staan drie kenmerken centraal:
- Systeembenadering: interactie tussen mens en omgeving
- Ontwerpgericht: plannen, ontwerpen, evalueren, redesign
- Prestatie en welzijn: doel is productiviteit en gezondheid
In de huidige situatie maakt ergonomie zijn meerwaarde vooral duidelijk op vlak van welzijn. Daarmee worden echter niet alle stakeholders of betrokkenen bereikt. Dit zijn namelijk:
- Systeem actoren: werknemers of gebruikers
- Systeem experts: ingenieurs die werk/product ontwerpen
- Systeem beslissers: management, aankoop, implementatie
- Systeem beïnvloeders: media, overheid, burgers
Om de experts en beslissers te bereiken, zijn echter andere strategieën nodig dan de focus op welzijn. Het succes van de iPhone kan naast zijn design verklaard worden door zijn gebruiksvriendelijkheid en efficiëntie. Toch valt het woord “ergonomie” zelden in deze context. Hier mist ergonomie een belangrijke doelgroep. Deze vragen een nieuwe aanpak met twee strategieën:
1. Bewustmaken van de stakeholders
1.1 Communicatie
- Meerwaarde ergonomie duidelijk maken in hun taal door kosten-batenanalyse
- Sensibiliseren door succesverhalen van goede ergonomie
- Goede ergonomie belonen door awards of prijzen
1.2. Samenwerking aangaan
- Beroepsverenigingen
- Overheden
- Media
1.3. Opleiden stakeholders: waarde ergonomie aanleren
- Van lager onderwijs tot universiteiten
- Ingenieurs en ontwerpers opleiden over basisprincipes ergonomie
2. Versterken van kwaliteitsvolle ergonomie
2.1. Kwaliteitsvolle opleiding ergonomen
- Standaards en criteria afspreken
- Drie kenmerken aanwezig: systeem, ontwerp, welzijn/prestatie
- Experts van verschillende disciplines aantrekken
- Levenslang leren
2.2. Kwaliteitsvolle ergonomie verspreiden
- Goede ergonomie en goede ergonomen promoten bij activiteiten
- Erkenning en registratie van ergonomen
2.3. Onderzoek ergonomie promoten
- Onderzoek en publicaties stimuleren en bekend maken
Ergonomie in België
In België worden reeds heel wat initiatieven ondernomen om aan deze strategieën te beantwoorden. De meeste aandacht gaat daarbij uit naar het versterken van een kwaliteitsvolle ergonomie. Criterium voor de specialisatie ergonomie zijn internationale HETPEP criteria. Deze vormt het eindpunt van een leerlijn ergonomie, die inhouden op verschillende niveaus van opleidingen ergonomie vastlegt. VerV als beroepsvereniging zit mee in de opleidingscommissies om de inhoud te bewaken.
Workshops en studiedagen dragen bij tot levenslang leren. VerV start het jaar steeds met een studiedag “goede praktijken in de ergonomie” om kwaliteitsvolle voorbeelden in de verf te zetten. Onderzoek of publicaties uit België vinden hier ook hun plaats. Om deze nog beter tot het werkveld te brengen, is er een Expertisecentrum ergonomie opgericht. Dit is een bundeling van onderzoekers en Erkende Ergonomen. Doel is dat de Erkende Ergonomen nog meer een actieve rol gaan spelen binnen de activiteiten van VerV.
De strategie van het bewustmaken van stakeholder biedt echter nog mogelijkheden. Hoewel ziekteverzuim weegt op onze sociale zekerheid, maakt dit het aantonen van de kosten-baten van ergonomische interventies niet gemakkelijk op het werk. De succesverhalen die er zijn kunnen wel nog meer gecommuniceerd worden naar de media toe. De commercialisering van preventie in België maakt dat iedereen voor eigen rekening communiceert. De VerV Ergonomieprijs is een eerste stap om goede praktijken te belonen of zichtbaar te maken. De impact zou echter verder moeten gaan dan de eigen kerktoren van ergonomie. Ergonomie als standaardvak in het curriculum van ingenieurs zal in Vlaanderen ook nog heel wat werk vragen…
Bron: Jan Dul, Ralph Bruder, Peter Buckle, Pascale Carayon, Pierre Falzon,William S. Marras, John R. Wilson and Bas van der Doelen. (2012). A strategy for human factors/ergonomics: developing the discipline and profession. Ergonomics.